Πάνος Καρκανεβάτος: «Ο Νομός Σερρών είναι ένα απέραντο κινηματογραφικό πλατό»
(Από το αρχείο του περιοδικού Ser-Free, τ.30, Νοέμβριος 2015)
Της Χρυσάνθης Ιακώβου
Σκηνοθέτης, Σερραίος στην καταγωγή. Έχει γυρίσει τρεις ταινίες εδώ, για λόγους συναισθηματικούς, αλλά και γιατί βρίσκει τον νομό Σερρών ιδανικό για κινηματογραφικά γυρίσματα. Θεωρεί πως η δημιουργία δεν πρέπει να ακολουθεί καμία «μόδα» και πως το να γίνει σκηνοθέτης ήταν μονόδρομος.
Κατάγεστε από τις Σέρρες, αλλά εδώ και πάρα πολλά χρόνια δε μένετε εδώ.
Από τις Σέρρες έφυγα μικρός, ούτε καν το Λύκειο δεν τελείωσα εδώ. Αλλά είχα πάντα μια σχέση με τον τόπο μου -και μέσα από τις ταινίες μου. Πατρίδα μου είναι οι Σέρρες, αυτό δεν αλλάζει.
Ποια είναι η αλήθεια σας, που θέλετε να προβάλλετε μέσα από τις ταινίες σας;
Θεωρώ ότι οι ταινίες γενικά πρέπει να περιέχουν προσωπική και βιωμένη αλήθεια και αυτό να μπορεί να μιλάει στους ανθρώπους. Μια έντιμη και ειλικρινής σχέση με τον κόσμο και τα πράγματα μπορεί να παράξει αλήθεια. Τότε μόνο η ταινία έχει την ελπίδα να κινηθεί σε ευρύτερες περιοχές… Διαφορετικά, οι ταινίες γίνονται όχι απλώς προσωπικές, αλλά ιδιωτικές δηλώσεις και τάσεις, που δεν ξέρουν και κατά πόσο αφορούν κάποιον.
Ως σκηνοθέτης έχετε φτάσει στο σημείο που θα θέλατε;
Η αναζήτηση δε σταματά ποτέ. Είναι ένα βάσανο, αλλά ταυτόχρονα είναι και μια διαδικασία δημιουργική, το να αισθάνεσαι ότι δεν έφτασες ακόμα σε ένα συγκεκριμένο σημείο. Αυτό είναι που με κινητοποιεί –νιώθεις ότι πρέπει να συνεχίσεις και να συναντήσεις κάτι παραπέρα!
Δεν μπορεί όμως αυτή η συνεχής αναζήτηση να οδηγήσει στο αίσθημα του ανικανοποίητου;
Δεν έχει να κάνει με το αίσθημα του ανικανοποίητου, έχει να κάνει με το να συναντήσεις έναν καλύτερο εαυτό σε ένα επόμενο βήμα.
Στόχοι σας, λοιπόν, για το μέλλον;
Το μέλλον άδηλον, με όλα αυτά που ζούμε… Αλλά, για να είμαι ειλικρινής, μπορώ να θυμηθώ και δυσκολότερες συνθήκες. Όχι βέβαια πως τα πράγματα αυτή τη στιγμή είναι ευνοϊκά, απλώς, σε αυτή τη δουλειά, έχουμε μάθει να μην εξαρτάται ο αγώνας μας και η θέληση μας από τις συνθήκες. Επηρεάζεται ασφαλώς, αλλά προσπαθούμε να μην καθορίζεται καταλυτικά.
Υπάρχουν, δηλαδή, περιθώρια για έκφραση και δημιουργία.
Πάντα υπάρχουν. Οι τρόποι έκφρασης είναι πολλαπλοί και πολυεπίπεδοι, είναι ένα πεδίο πάντα ανοιχτό. Και μάλιστα σε συνθήκες κρίσης και πίεσης οι προτάσεις που προκύπτουν είναι ακόμα πιο προωθημένες. Αλλά η κρίση, από την άλλη, μπορεί να γίνεται και άλλοθι για την απραξία.
Έχουμε καινούργιες φωνές αυτή τη στιγμή στον ελληνικό κινηματογράφο;
Υπάρχουν φωνές και υπάρχουν και πολλά πράγματα που περνούν απαρατήρητα –τα οποία ίσως να είναι και τα πιο ενδιαφέροντα. Είναι πολύ σημαντικό να μην είναι τα πράγματα μονοσήμαντα, να μην κινούνται δηλαδή μέσα από μία «μόδα» και να μην στρέφουν τον κόσμο προς μία κατεύθυνση. Θέλει αντιστάσεις αυτό, το να μην μπαίνει κανείς στο χώρο ανάλογα με τη «μόδα». Καλό είναι να στέκεσαι νηφάλιος και να απευθύνεσαι σε ένα πεδίο πιο πλατύ, πιο ευρύ.
Η τελευταία σας ταινία «Όχθες» είναι η τρίτη που γυρίζετε στις Σέρρες, μετά το «Μεταίχμιο» και το «Χώμα και νερό». Προς τι η επιλογή;
Για την τελευταία ταινία ο λόγος ήταν ο Στρυμόνας. Χρειαζόμασταν ένα ποτάμι και το συγκεκριμένο ήταν ό,τι έπρεπε. Γενικά έχω επιλέξει το νομό Σερρών για γυρίσματα και γιατί το τοπίο ταίριαζε στις ιστορίες των συγκεκριμένων ταινιών, αλλά και για λόγους… συναισθηματικούς. Μπορεί κανείς να σκεφτόταν ότι αυτό γίνεται για λόγους ευκολίας, αλλά η αλήθεια είναι ότι συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο, ότι εδώ είναι ίσως ακόμα πιο δύσκολο απ’ ότι θα ήταν οπουδήποτε αλλού. Είναι αυτό που έλεγα πριν για τη βιωμένη αλήθεια. Κάτι που το έχεις ζήσει και το έχεις δει το προσεγγίζεις καλύτερα. Και ένιωθα ότι αυτό μπορεί να ισχύσει και εδώ. Έπειτα, η περιοχή των Σερρών έχει ένα δυναμικό χώρων συγκλονιστικό. Έχει πολλά πρόσωπα, πολλές εκδοχές, και σε τόσο μικρή απόσταση το ένα από το άλλο. Σε άλλα μέρη έχεις ένα στοιχείο, εδώ δέκα! Είναι ένα απέραντο πλατό! Στο εξωτερικό βέβαια συμβαίνει και το άλλο, δηλαδή οργανώνονται υποδομές ώστε να προσελκύουν γυρίσματα, παραγωγές, και αυτό φυσικά έχει μια πολλαπλασιαστική επίδραση. Αλλά αυτά δε συμβαίνουν εδώ…
Τι θα ήσασταν αν δεν είχατε γίνει σκηνοθέτης;
Α, δεν ξέρω. Απλώς δεν είχα σκεφτεί ποτέ κάτι άλλο. Από πολύ μικρός ήταν η μόνη μου επιλογή, ένας μονόδρομος.
Πώς πήρατε την απόφαση;
Όταν ήμουν μικρός, θυμάμαι είχε ανοίξει ένα σινεμά στη μέση του πουθενά, είχα δει εκεί εκατοντάδες ταινίες, και μάλιστα ιδιαίτερες, απορώ πραγματικά πώς έφταναν εδώ. Τότε το σινεμά ήταν ένα παράθυρο στον κόσμο, μια σπουδή. Πολύ μικρός βρέθηκα έξω και μου ήταν όλα γνωστά, οικεία… Δεν το αποφάσισα να γίνω σκηνοθέτης, δεν το σκέφτηκα καν, ήρθε αυτονόητα.
Η πιο σημαντική στιγμή της καριέρας σας;
Δεν είναι μία στιγμή, είναι κάποια πράγματα μικρά και αδιόρατα και προσωπικά. Είναι κάτι που επαναλαμβάνεται με όλες τις ταινίες, όταν μετά από τη διαδρομή των τριών-τεσσάρων χρόνων, από τη στιγμή που υπάρχει μια ιδέα μέχρι τη στιγμή που η ταινία είναι έτοιμη, κάθομαι μόνος μου στην αίθουσα και είμαι ο πρώτος θεατής. Είναι μια ιδιαίτερη και πολύ μοναχική στιγμή, που κρύβει παράλληλα και έναν μεγάλο αγώνα. Και μετά από αυτό αυτονομούνται τα πράγματα, δε σε χρειάζονται πια, έχουν δικό τους παλμό και πορεύονται και διαγράφουν την πορεία τους σε βάθος χρόνου.
