Καμία και κανείς (μιλώ για καλόπιστες αναγνώστριες και καλόπιστους αναγνώστες) δεν θα διαφωνήσει με τη διαπίστωση πως στο σύγχρονο πολιτιστικό αλλά και ευρύτερα κοινωνικό τοπίο οι γυναίκες είναι το «δυναμικό κοινό», το πιο ενεργητικό κομμάτι του πληθυσμού. Εξίσου, σημαντικές γυναίκες δημιουργοί έχουν εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια σε όλα τα πεδία των τεχνών, όπως και σημαντικές γυναίκες επιστήμονες. Ευρύτερες γυναικείες δημιουργικές προσωπικότητες κατέχουν σημαντικές θέσεις σε κρίσιμους τομείς του δημόσιου βίου. Μιλώ για την Ελλάδα. Στον Δυτικό κόσμο αυτό έτσι κι αλλιώς συμβαίνει εδώ και πάρα πολλά χρόνια -ειδικά στις πιο προηγμένες κοινωνίες- χωρίς να λείπουν τα πισωγυρίσματα, κυρίως με τη μορφή alt right, ακροδεξιών έως και φασιστικών κομμάτων και κοινωνικών σχηματισμών που επιδιώκουν να ξαναστείλουν τη γυναίκα στο «βασίλειό της»: το κλειστό νοικοκυριό…
Αρκετοί Έλληνες άνδρες από την άλλη (δεν μιλώ φυσικά για όλους) εκπέμπουν μια «παγωμάρα», μια αμηχανία. Οι οικονομικές συνθήκες της εποχής μας καθιστούν υποχρεωτική την εργασία και των δύο μελών μιας οικογένειας, έτσι το θέμα της γυναικείας απασχόλησης έχει πάψει στην Ελλάδα να αποτελεί ταμπού εδώ και αρκετά χρόνια. Όμως η πρόοδος στα οικονομικά θέματα δεν συνοδεύεται από αντίστοιχη πρόοδο στα κοινωνικά ζητήματα, δυστυχώς. Ο άνδρας παραμένει «θύμα» του οιδιπόδειου, εξιδανικεύοντας έναν τύπο γυναίκας που οφείλει «να μοιάζει στη μαμά» – αδικώντας τόσο τη σύντροφό του όσο και τη μητέρα του. Ακραία φαινόμενα άρνησης του αυτοκαθορισμού των γυναικών είναι οι γυναικοκτονίες, τα φρικιαστικά εγκλήματα απέναντι σε γυναίκες που επιχειρούν να προχωρήσουν τη ζωή τους ερωτικά, οικονομικά και κοινωνικά, που επιδιώκουν να μην ετεροκαθορίζονται από τον πρώην άνδρα ή ερωτικό σύντροφο. Κι ο άνδρας αυτός, όταν θεωρεί τη γυναίκα «του» κτήμα διαχρονικό δικό του, πιάνει το όπλο και «καθαρίζει».
Ακραία φαινόμενα άρνησης του αυτοκαθορισμού των γυναικών είναι οι γυναικοκτονίες, τα φρικιαστικά εγκλήματα απέναντι σε γυναίκες που επιχειρούν να προχωρήσουν τη ζωή τους ερωτικά, οικονομικά και κοινωνικά, που επιδιώκουν να μην ετεροκαθορίζονται από τον πρώην άνδρα ή ερωτικό σύντροφο
Η κοινωνική πραγματικότητα στη σημερινή Ελλάδα χαρακτηρίζεται δυστυχώς από ακραίες αντιθέσεις. Η μακρόχρονη οικονομική κρίση, τα μνημόνια και οι συνέπειές τους (οικονομικές και ψυχολογικές), η πανδημία, το κόστος ζωής και η σταδιακή φτωχοποίηση της πολύπαθης «μεσαίας τάξης», μαζί κι η σταδιακή καταρράκωση των περιοχών της χώρας που δεν έχουν προφανή τουριστικά χαρακτηριστικά (και κυρίως θάλασσα) οδηγούν ένα κομμάτι του πληθυσμού στην απόγνωση και στον θυμό. Το κομμάτι αυτό θα στραφεί (είναι αναπόφευκτο) σε πολιτικές επιλογές «εκδίκησης» και «τιμωρίας» με επίθεση «επί δικαίων και αδίκων» – θα συντονιστεί με ακραία εθνικιστικές, λαϊκίστικες και συντηρητικές, «ομφαλοσκοπικές» επιλογές. Μια παράπλευρη απώλεια τέτοιων επιλογών είναι η επιστροφή εκείνων των αντιλήψεων που επιχειρούν την εκ νέου υποβάθμιση του ρόλου των γυναικών και την ανάδυση σεξιστικών και ακραία υποτιμητικών προσεγγίσεων στη σχέση των δύο φύλων. Μια πρώτη πρόγευση αυτού που έρχεται αποτελούν οι βιαιότητες μεταξύ εφήβων, οι προσβολές των κοριτσιών από τα αγόρια-παρτενέρ τους με δημοσίευση αυστηρά ιδιωτικών βίντεο στον δημόσιο χώρο, με χειροδικίες κι ένα σωρό αντίστοιχες θλιβερές και ανησυχητικές πρακτικές. Αλλά και στη διασκέδαση στον δημόσιο χώρο, στα «λαϊκά» μαγαζιά και στις «πίστες», οι γυναίκες ερμηνεύτριες παρουσιάζουν εικόνα που δεν απέχει πολύ από την porn αισθητική. Ας μη μιλήσω για τις θεματικές των «τραγουδιών» και την εντελώς οπισθοδρομική εικόνα της γυναίκας που τελικά αναπαράγουν. Από κοντά και το αγαπημένο μουσικό είδος ενός κομματιού της ελληνικής νεολαίας, το «τραπ», με τα «…νάκια, τα γκάνια, τα φράγκα» κι όλα τα συναφή δείγματα μιας εντελώς λούμπεν κοσμοαντίληψης, που φυσικά είναι κατεξοχήν αντιφεμινιστική.
Κι όμως, οι συνειδητοποιημένες σημερινές γυναίκες (κάθε ηλικίας) δίνουν μάχη σε όλα τα μέτωπα και πετυχαίνουν θαύματα. Κι οι νίκες τους είναι νίκες όλης της κοινωνίας. Κι οι ήττες τους είναι ήττες κυρίως των νέων παιδιών, αυτών που μπαίνουν από την παιδική στην εφηβική ηλικία κι είναι απαραίτητο να μη φορτίζονται αρνητικά από οπισθοδρομικές ιδεολογικές προσεγγίσεις στις σχέσεις των δύο φύλων. Οι προκαταλήψεις και το bullying απέναντι στις γυναίκες έχουν τρομακτικό αντίκτυπο στην ψυχική ηρεμία όλων των νέων ανθρώπων. Κι είναι απαραίτητο να δώσουμε μάχη στον δημόσιο χώρο για να μη δυναμώσουν αντιλήψεις κι ιδεολογικές αγκυλώσεις του… προπερασμένου αιώνα. Όλοι οι δημόσιοι φορείς κι οι λειτουργοί τους έχουν ευθύνη. Κανείς δεν εξαιρείται. Κανείς τους ας μην περιμένει συγχωροχάρτι όταν τα πράγματα εκτροχιαστούν.
(Δημοσιεύτηκε στο έντυπο Ser-Free, τ.65)
