Πώς να μη μιλήσω για τα Τέμπη, για το φοβερό γεγονός που μαύρισε τις ψυχές όλων μας. Γιορτάσαμε το 2021 τα διακόσια χρόνια της εθνικής μας Παλιγγενεσίας. Περήφανοι – που φτιάξαμε μέσα σε τόσο λίγο καιρό ένα σύγχρονο κράτος που μετέχει των ευρωπαϊκών θεσμών, που έχει περάσει διά πυρός και σιδήρου μέσα από θριάμβους και καταστροφές για να μπει στην τιμητική ομάδα των πιο προηγμένων κρατών του κόσμου. Με αξιοζήλευτη αντοχή των δημοκρατικών θεσμών (από τη Μεταπολίτευση του 1974 ως τις μέρες μας), με σύγχρονο σύνταγμα, με αξιόλογη παιδεία όλων των βαθμίδων (ναι, με τα προβλήματα της, αλλά και με αξιοζήλευτο επίπεδο σε πολλούς τομείς), με τεχνολογία και πληροφορία προσεγγίσιμη από τη μεγάλη μάζα του πληθυσμού…
Φυσικά πολλά ακόμα μένουν να κατακτηθούν, αλλά ας μην ξεχνάμε πως η Ελλάδα διαθέτει ένα τεράστιο τμήμα του εθνικού προϊόντος της σε πανάκριβους (όσο απαραίτητους, δυστυχώς) εξοπλισμούς, επειδή έχει γείτονες με επεκτατικές βλέψεις και αναθεωρητικές απόψεις ως προς καθοριστικές συνθήκες και σύνορα. Πολλοί ευρωπαϊκοί λαοί θα βρίσκονταν σε χειρότερη οικονομική και κοινωνική θέση από την Ελλάδα, αν έπρεπε να ξοδεύουν το σαράντα τοις εκατό του ΑΕΠ τους σε πολεμικά πλοία, αεροπλάνα και οπλικά συστήματα. Ωστόσο κοινή είναι η διαπίστωση πως η Ελλάδα προοδεύει ασύμμετρα: Σε αρκετούς τομείς έχει ευθυγραμμιστεί με τα πιο προωθημένα παγκόσμια δεδομένα, ενώ σε αρκετούς άλλους παραμένει πεισματικά προνεωτερική, συντηρητική, φοβική και (επιτρέψτε μου) σε καθεστώς διαρκούς συναλλαγής με την εκάστοτε πολιτική εξουσία. Το τελευταίο χαρακτηριστικό είναι… κληρονομιά της μακραίωνης σκλαβιάς, της υποδούλωσης από ένα σύστημα εξουσίας (για τους Οθωμανούς μιλώ) που καμιά σχέση δεν απέκτησε ποτέ με τα μεγάλα κεκτημένα της Αναγέννησης, του Διαφωτισμού και του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτικού και κοινωνικού πολιτισμού. Παρέμεινε απολυταρχικό, θεοκρατούμενο, βίαιο και διαπλεκόμενο. Τα λίγα δικαιώματα που έδωσε στους δύσμοιρους ραγιάδες μετά την Άλωση συνοδεύτηκαν από ανείπωτη δυστυχία, εκμετάλλευση και θανατικό.
Επαναστατήσαμε το 1821 (μετά από πάρα πολλές προηγούμενες εξεγέρσεις) και διώξαμε τον Σουλτάνο και τον Πασά. Αλλά συνεχίσαμε να συνομιλούμε με τα φαντάσματά τους, διαμορφώνοντας ένα κρατικό σύστημα με στοιχεία συναλλαγής της εξουσίας με τον πολίτη, ένα σύστημα ευάλωτο σε τομείς κρίσιμους του δημόσιου βίου, ένα σύστημα που ευνόησε κατά περίπτωση μια σχέση πελατειακή με τους «υπηκόους» του (ναι, αυτή είναι η αρμόζουσα λέξη), ένα σύστημα που εξέθρεψε το φαινόμενο της οικογενειοκρατίας (που ενδημεί στη Μεσόγειο κι όχι μόνο στην Ελλάδα κι όχι απαραίτητα στην κορυφή των ηγεσιών, αλλά στην καθημερινότητα, ένα φαινόμενο που ευνοεί τον «δικό μας άνθρωπο» σταθερά και συνήθως αναξιοκρατικά). Αρνητικά χαρακτηριστικά του κρατικού συστήματος που διαμορφώσαμε είναι η αμοιβαία δυσπιστία (μεταξύ πολίτη και πολιτείας), η εκβιαστική (υπόγεια) συναλλαγή, η υποβάθμιση της Αυτοδιοίκησης προς όφελος της κεντρικής εξουσίας, οι άνισες επιδόσεις της δημόσιας διοίκησης – κι ένα σωρό άλλα, γνωστά και καθόλου εξαιρετέα.
Αυτά τα «αμαρτήματα» οδήγησαν (μεταξύ άλλων) στην πρόσφατη τραγωδία των Τεμπών. Στον διοικητικό και πολιτειακό τραγέλαφο που ευθύνεται για τις απώλειες τόσων ανθρώπινων ζωών, με συνδυασμό ατομικού «ωχαδερφισμού» και δραματικών παραλείψεων από την κεντρική διοίκηση και την πολιτική εξουσία διαχρονικά (δυστυχώς). Είναι η ασύμμετρη ανάπτυξη της πατρίδας μας, για την οποία σας μιλούσα πιο πάνω. Κι αυτή ακριβώς η ασυμμετρία είναι η μέγιστη πηγή δεινών για τη χώρα και τον λαό μας. Εξαιτίας της το φετινό Πάσχα έρχεται πάνω σε ράγες. Κι είναι πολύ πικραμένο. Ας ευχηθούμε ο ζωογόνος συμβολισμός της Ανάστασης του Κυρίου να μας ανοίξει τα μάτια σ’ αυτόν τον τόπο. Και να πράξει καθένας μας αυτό που πρέπει. Για το καλό όλων. Δεν είναι εύκολο, δεν είναι απλό. Είναι όμως αναγκαίο.
(Δημοσιεύτηκε στο έντυπο Ser-Free, τ.62, Απρίλιος 2023)
