Λένε πως η άσκηση εξουσίας αποκαλύπτει τον πραγματικό χαρακτήρα, την ψυχή και τις ιδέες ενός ανθρώπου. Οι δημόσιες καταγγελίες που έγιναν τα τελευταία χρόνια άνοιξαν έναν ασκό βίας στον καλλιτεχνικό χώρο. Επώνυμοι και καταξιωμένοι στον χώρο σκηνοθέτες και ηθοποιοί βρίσκονται ήδη σε καταστήματα κράτησης, με τις δικαστικές τους υποθέσεις να βρίσκονται σε διαρκή εξέλιξη. Ωστόσο, για να βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους, δεν μιλάμε για το θέατρο. Μιλάμε για την ποιότητα ανθρώπων που το υπηρετούν. Ευτυχώς ακόμη μπορούμε να διακρίνουμε τη διαφορά χαρακτήρων μέσα στον ολοκληρωτισμό της ηθικολογίας. Η κακοποίηση και η κατάχρηση εξουσίας δεν περιορίζονται μόνο στον χώρο του πολιτισμού, υπάρχουν σε όλο το φάσμα της κοινωνίας. Οι θύτες έχουν δύο βασικά κοινά χαρακτηριστικά. Άνδρες σε θέσεις εξουσίας. Και αυτό έχει να κάνει με τον τρόπο κατανομής της εξουσίας στην κοινωνία. Ας μη θίξουμε όμως εδώ το θέμα της πατριαρχίας.
Η σχέση εξουσίας και βίας παραμένει ένα σκοτεινό σημείο της ανθρώπινης φύσης. Αρχή άνδρα δείκνυσι, είπε ο Βίας ο Πριηνεύς, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας, γνωστός για τη δικαιοσύνη και τη ρητορική του δεινότητα. Και απ’ την άλλη, οι παράγοντες που αποτρέπουν ένα θύμα να προχωρήσει στη δημοσιοποίηση τέτοιου γεγονότος. Η αίσθηση ενοχής που δημιουργείται από παγιωμένες κοινωνικές προκαταλήψεις και στερεότυπα της βαθιά συντηρητικής ελληνικής κοινωνίας, καθώς και η έλλειψη εμπιστοσύνης σε θεσμούς και φορείς στήριξης, δικαιολογούν τη συνεχή προβολή τηλεοπτικών σποτ που προτρέπουν τα θύματα να μην παραμένουν στη σιωπή.
Οι καταγγελίες είναι ωφέλιμες στον βαθμό που μπορούν να τις αξιοποιήσουν οι θεσμοί της δημοκρατίας. Ό,τι περισσεύει είναι τοξικό ή απλώς σκουπίδι για τηλεδίκες από γραφικούς δημοσιογράφους που μένουν αποσβολωμένοι από τη γλαφυρότητα των αποκαλύψεων. Πολλές απ’ τις καταγγελίες μπορεί να διαθέτουν μεγάλη ηθική απαξία, ποινικά όμως κινούνται σε χαμηλά επίπεδα αξιολόγησης.
Με ποιο κριτήριο ξεχωρίζει το έγκλημα από την αντικοινωνική και αντιεπαγγελματική συμπεριφορά; Για να αποβούν γόνιμες οι καταγγελίες αρκεί να λειτουργήσουν μόνο ως εφήμερο φόβητρο για επίδοξους θύτες; Θα πρέπει όλοι μας να αντιληφθούμε τη σημασία της παιδείας (και) στο πεδίο της βίας, σε κάθε της μορφή, γιατί η παιδεία και η γνώση είναι αυτή που διευρύνει τη ματιά μας σε ζητήματα που θεωρούνται παγιωμένα. Και κυρίως να ενεργοποιηθούν οι κοινωνικοί θεσμοί πραγματικά και ουσιαστικά και να μην αναλωνόμαστε σε σκανδαλοθηρία και ανούσιες τηλεοπτικές δίκες. Γιατί οι θεσμοί είναι αυτοί που πρέπει να πιάνουν την κοινωνία από το χέρι και να την οδηγούν μπροστά.
(Δημοσιεύτηκε στο έντυπο Ser-Free, τ.61, Δεκέμβριος 2022)
