* Το παραμύθι της Σωτηρίας Κυρμανίδου «Το στάχυ που έζησε την Ανάσταση» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κούρος.
Το βιβλίο θα παρουσιαστεί στο Σιδηρόκαστρο στις 2 Απριλίου
(Τα παρακάτω κείμενα διαβάστηκαν στην παρουσίαση του παραμυθιού στην Αθήνα)
Ο Εμίλ Ζολά παρομοιάζει τους ανθρώπους με τα βιβλία: «Είμαστε σαν τα βιβλία. Οι περισσότεροι βλέπουν μόνο το εξώφυλλο. Η μειοψηφία διαβάζει την εισαγωγή. Πολλοί πιστεύουν τους κριτικούς κι ελάχιστοι γνωρίζουν το περιεχόμενό μας». Ξεκινώντας από το ότι «Η πραγματική μας Πατρίδα είναι η παιδική μας ηλικία» του Ρόλαν Μπαρτ και ότι «η ψυχή γιατρεύεται όταν είναι κοντά σε παιδιά» του Ντοστογιέφκι αναλογίζεται κανείς τη σημασία του παραμυθιού για παιδιά και ενήλικες. Κάποτε πρέπει να δώσουμε στο παραμύθι τη θέση, που του αξίζει. Ενδόμυχα το γνωρίζουμε, γι αυτό και έχει θεσμοθετηθεί η Παγκόσμια Μέρα Παιδικού Βιβλίου που θα τη γιορτάσουμε σε λίγες μέρες στις 2 Απριλίου, που συμπίπτει με τα γενέθλια του μεγάλου Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Ο οποίος πρεσβεύει: Η ζωή κάθε ανθρώπου είναι ένα παραμύθι γραμμένο από το χέρι του Θεού. Είναι το αρχέτυπο της ανθρώπινης αφηγηματικής τέχνης. Από τη βρεφική ακόμη ηλικία οφείλουμε να διηγούμαστε στα παιδιά παραμυθοϊστορίες, στην αρχή σαν νανούρισμα, στη συνέχεια να τους δείχνουμε τις εικόνες λέγοντάς τους με δικά μας λόγια το αντίστοιχο κείμενο και τέλος το παιδί θα διαβάσει μόνο του. Δεν είναι τυχαίο, που οι μεγαλύτερες ανακαλύψεις και εφευρέσεις έγιναν από άτομα που διάβαζαν ή άκουγαν από μικρά παραμύθια. Και τούτο γιατί μπόρεσαν να φανταστούν το μη υπαρκτό, το ιδανικό, πέρα και πάνω από των υπαρκτό κόσμο των γνώσεων, των ήδη γνωστών. Διότι το παραμύθι εκτός των άλλων οξύνει και αναπτύσσει την φαντασία, που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι πιο αναγκαία και από τη γνώση. Στα παραμύθια υπάρχουν μικρές και μεγάλες αλήθειες με αλληγορίες και συμβολισμούς.
Στο τέλος του παραμυθιού μετά από αγώνα και αγωνία θριαμβεύει το δίκιο και το καλό. Γι’ αυτό και η συνήθης φράση που τελειώνουν τα παραμύθια είναι «Κι έζησαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα..» Το παραμύθι λειτουργεί στους αιώνες σαν παρηγοριά, ελπίδα, αισιοδοξία, ανακούφιση, ενθάρρυνση, ομορφιά, μαγεία. Όταν θέλουμε να δείξουμε ότι κάτι(π.χ. πρόσωπο, ζώο, τόπος, γεγονός) είναι όμορφο, συναρπαστικό, μαγικό, το παρομοιάζουμε σαν παραμύθι, ή παραμυθένιο. Την παλαιότερη εποχή το παραμύθι ήταν ιεροτελεστία. Όταν άρχιζε ένα παραμύθι ο παραμυθάς έλεγε τη φράση: «Αρχή του παραμυθιού, καλησπέρα της αφεντιάς σας». Αυτό σήμαινε ότι όλοι θα πρόσεχαν ευλαβικά το παραμύθι. Τελείωναν τα προκαταρκτικά, όπως ο τίτλος του παραμυθιού το «κόκκινη κλωστή δεμένη» και άλλα συναφή, που είχαν προηγηθεί. Μάλιστα συμφωνούσαν και για την τιμωρία που θα επέβαλαν στον προπέτη, δηλ. σ’ εκείνον που θα τολμούσε να διακόψει το παραμύθι. Μη μας διαφεύγει ότι τα παραμύθια στην αρχή ήταν μόνο για μεγάλους και από την εποχή των αδελφών Γκριμ και μετά έγιναν για παιδιά. Η συγγραφέας Σωτηρία Κυρμανίδου έχει αποκρυπτογραφήσει τους μυστικούς κώδικες συγγραφής ενός καλού παραμυθιού. Γνωρίζει την ευθύνη που βαρύνει τον συγγραφέα του παιδικού βιβλίου και τη σπουδαιότητά του. Και ίσως επειδή είναι και πολύ καλή ποιήτρια πετυχαίνει την τέλεια έκφραση, αυτή ακριβώς που χρειάζεται για να εισχωρήσουν και να καλλιεργηθούν στην παιδική ψυχή μηνύματα, νοήματα, γνώσεις, συναισθήματα. Η συγγραφέας ξέρει τον σκοπό του παραμυθιού, που είναι να φέρει το παιδί σε μια πρώτη αντίληψη με τον εξωτερικό αλλά και τον εσωτερικό του κόσμο. Παράλληλα και στους μεγάλους δημιουργεί το ενδιαφέρον, ώστε να το προσέξουν και να συμπορευθούν στην ανάγνωση και την από κοινού ενασχόληση του βιβλίου με τους μικρούς μας φίλους. Χρησιμοποιεί γλώσσα απλή, απέριττη διανθισμένη με κατάλληλα καλολογικά στοιχεία, με ευρηματική πλοκή. Το ύφος στοργικό, με αγάπη και φροντίδα για την νευραλγική παιδική ψυχολογία. Αποπνέει ένα άρωμα γλυκύτητας και θαλπωρής που μαγεύει τα παιδιά, ώστε μέσα από το δρόμο της τέρψης να απορροφήσουν το περιεχόμενο και να εισπράξουν την περαιτέρω ωφέλεια που θεμελιώνεται στην παιδική ηλικία. Το θέμα του παραμυθιού έχει ιδιαίτερη δυσκολία διότι έχει να κάνει και με τη θρησκεία και την πίστη. Μαθημένη στα δύσκολα η Σωτηρία Κυρμανίδου αφήνει το δικό της λογοτεχνικό στίγμα και φέρνει το βιβλίο της στις πρώτες θέσεις προτίμησης από μεγάλους και μικρούς. Λόγω και του επαγγέλματός της η συγγραφέας με δεξιοτεχνία κάνει τη διαφορά και μας περνά υψηλά νοήματα , αρχές, αξίες, πιστεύω, κρατώντας και τηρώντας τις λεπτές ισορροπίες με σεβασμό στις προσωπικές πεποιθήσεις και ιδιαιτερότητές μας. Σε κάθε βιβλίο της η Σωτηρία Κυρμανίδου προκαλεί έντονο ενδιαφέρον και σίγουρα δεν αρκεί μια μόνο παρουσίαση για την πλήρη ανάλυσή του. Όχι μόνο σαν θέμα, αλλά και ως ευκαιρία να σκεφθούμε πολύ βαθύτερα και πολύ πλατύτερα, κάνοντας πολλές αναγωγές, βγάζοντας δικά μας συμπεράσματα και δίνοντας δικές μας ερμηνείες τα παιδιά και εμείς, εμείς και τα παιδιά. Η πορεία της σκέψης μας δεν είναι απαραίτητο να ταυτίζεται με αυτήν της συγγραφέως. Ένα βασικό μυστικό επιτυχίας είναι ο συγγραφέας να στρέψει το μυαλό του αναγνώστη στην ελευθερία και στη φαντασία. Για παράδειγμα παίρνοντας λέξεις και φράσεις κλειδιά και ρωτώντας σχετικά τους εαυτούς μας και τα παιδιά μας θα δοκιμάσουμε την ευχάριστη έκπληξη ότι κάνουμε μια μικρή φιλοσοφική πραγματεία. Και πιο συγκεκριμένα: Τι σημαίνει στη σελ.23 η εμβληματική φράση: «Η ελπίδα της αναγέννησης είναι η καθημερινή Ανάστασή μας…»; Είναι από μόνη της ένα γνωμικό. Τέτοιες φράσεις υπάρχουν πολλές μέσα στο βιβλίο που με ιδιαίτερη προσοχή και επιμέλεια έχει κατάλληλα τοποθετήσει η συγγραφέας.
Άλλωστε και η παρουσίαση της προσωπικότητας της συγγραφέως Σωτηρίας Κυρμανίδου με το πλούσιο βιογραφικό και διακρίσεις της χρειάζεται ξεχωριστή εκδήλωση. Στην απλότητα βρίσκεται η ουσία και το μεγαλείο. Το στάχυ μας αξιώνεται και ζει την Ανάσταση, αφού παρακολουθεί την πορεία του Θεανθρώπου προς το Εκούσιον Πάθος. Στον τίτλο του βιβλίου υπάρχουν οι λέξεις που παραπέμπουν σε έννοιες με κεφαλαιώδη σημασία, Ανάσταση, έζησε, στάχυ : σύμβολο ζωής και αναγέννησης. Είναι ο ανθός και ο καρπός του σιταριού, που είναι φυτό ποώδες με ψηλό και κούφιο σαν καλάμι κορμό. Έχει παγκόσμια εξάπλωση με τεράστια σημασία καθώς αποτελεί την πρώτη ύλη για το ψωμί, τη βασική τροφή του ανθρώπου και ταυτόχρονα προσφέρεται ως συστατικό τμήμα της θείας ευχαριστίας. Είναι γνωστό για τον συμβολισμό του από την αρχαιότητα. Σύμβολο της Δήμητρας, θεάς της Γεωργίας, της μητρότητας, γονιμότητας, των καλλιεργειών, που εκφράζει το αρχέτυπο της χορηγού τροφής υλικής και πνευματικής. Πολλές παραστάσεις απεικονίζουν τη θεά Δήμητρα στεφανωμένη με στάχυα ή να τα κρατά αγκαλιά Λέγεται μάλιστα ότι η Δήμητρα, η οποία έφτασε στην Ελευσίνα ψάχνοντας για την Περσεφόνη και πρόσφερε σιτηρά στους κατοίκους, εγκαινιάζοντας τις τελετές και τα μυστήρια, σ’ αυτήν τη θεότητα ήταν αφιερωμένα τα περίφημα Ελευσίνια Μυστήρια. Είναι αυτό που προείπα για ελευθερία και φαντασία του αναγνώστη. Πόσες σκέψεις και ερμηνείες μπορούμε να κάνουμε πέρα από αυτές, που εδράζονται στο μυαλό και την καρδιά της συγγραφέως. Ένα βιβλίο γεμάτο ευαισθησία , ομορφιά, υπευθυνότητα, έξυπνα δοσμένο.
Η εικονογράφηση δίνει πνοή στους ήρωες του παιδικού βιβλίου. Εν προκειμένω θα έλεγα ότι οι εικόνες εμπνέονται από το κείμενο, τις λέξεις και τη διατύπωση της συγγραφέως. Όπως ακριβώς ο Αγιογράφος εμπνέεται από το πρόσωπο του Αγίου, που αγιογραφεί. Ίσως γιατί η εικονογράφος Ανιέζ-Αγνή Γκάλλου είναι και αγιογράφος και οι εικόνες της μικρές αγιογραφίες.
Το βιβλίο αυτό είναι αδελφάκι του άλλου εξαιρετικού βιβλίου της συγγραφέως «Ήμουν του στάβλου ένα άχυρο», όπου με εκπληκτικό επίσης τρόπο παρακολουθούμε την ιστορία των Χριστουγέννων με πρωταγωνιστή ένα άχυρο της Φάτνης. Κι επειδή καλά είναι όσα λέμε θεωρητικά, αλλά η πράξη είναι αυτή που μιλάει σας αναφέρω ενδεικτικά ένα περιστατικό: Στη σκληρή εποχή της τηλεκπαίδευσης η νηπιαγωγός στο τελευταίο τηλεμάθημα πριν τα Χριστούγεννα έχει αναθέσει εργασίες στα νήπια ανάλογα με την βούλησή τους και να τις παρουσιάσουν από την οθόνη. Να διαβάσουν μια ιστορία, να κάνουν μια κατασκευή, ένα παιχνίδι, κ.λ.π. Ο εγγονός μου παρουσιάζει το επίκαιρο βιβλίο «Ήμουν του σταύλου ένα άχυρο» της Σωτηρίας Κυρμανίδου. Δεν ξέρει φυσικά να διαβάζει. Δείχνει στο λάπτοπ σελίδα-σελίδα το βιβλίο και τους διηγείται το αντίστοιχο κείμενο. Δεν χόρταινα να βλέπω τα προσωπάκια των νηπίων και της δασκάλας να παρακολουθούν το παραμύθι. Όταν τελείωσε, η νηπιαγωγός ρώτησε τον εγγονό μου ποιος είναι ο συγγραφέας αυτού του όμορφου βιβλίου. Τότε ο Σπύρος πήγε στη σελίδα με το βιογραφικό της συγγραφέως έδειξε τη φωτογραφία της και είπε: η Σωτηρία. Παρενέβην για να πω το επίθετό της. Η δασκάλα και τα νήπια χειροκρότησαν έδωσαν συγχαρητήρια στο Σπύρο και η νηπιαγωγός είπε επί λέξει: «Παιδάκια ήθελα να σας πω την Ιστορία των Χριστουγέννων. Αλλά ο Σπύρος μας την είπε πιο ωραία, απ’ όσο θα την έλεγα εγώ». Αυτά είναι τα ωραιότερα και τα ανώτερα βραβεία για ένα συγγραφέα και το έργο του, ειδικά στην παιδική λογοτεχνία που θεωρείται το δυσκολότερο είδος.
«Το στάχυ που έζησε την Ανάσταση» χτυπά αναστάσιμες καμπάνες. Ακούστε το. Προμηθευτείτε το, χαρίστε το, θα είναι το καλύτερο πασχαλινό δώρο. Το Σάββατο σε παιδικό πάρτυ γενεθλίων θα διαβαστεί από τα μεγαλύτερα παιδάκια στα μικρότερα. Να θυμάστε να φυλάτε σαν φυλαχτό ό, τι παιδιάτικο έχετε μέσα σας όπως συμβουλεύει και ο Δροσίνης. Τα παραμύθια πρώτιστα απευθύνονται στην κριτική αντίληψη των γονιών, των κηδεμόνων, των μεγάλων γενικότερα ώστε να μπορέσουν να επιλέξουν και να τα μεταδώσουν στα παιδιά.
Λίτσα Καποπούλου, Συγγραφέας, ποιήτρια, κριτικός, δικ. Λειτουργός
Η βραβευμένη, ευρυμαθής, πολυπράγμων και πολυτάλαντη λογοτέχνιδα, Σωτηρία Κυρμανίδου, με ενεργή παρουσία στα λογοτεχνικά, πολιτιστικά και κοινωνικά δρώμενα της πατρίδας μας, στο νέο της αυτό παραμύθι μεταφέρει τις πεποιθήσεις που τη διακρίνουν ως άτομο, γι’ αυτό και η χριστιανική πίστη κυριαρχεί στο έργο της, ενδυναμώνει τη ζωή της και τροφοδοτεί την γενικότερη κοσμοθεωρία της.
Διαθέτοντας σπάνια και πολύτιμα ανθρωπιστικά συναισθήματα και χαρίσματα, απευθύνει, σε μικρούς και μεγάλους, ανοιχτή πρόσκληση να βιώσουμε τον ιερό σκοπό μας και το εσωτερικό μεγαλείο της πνευματικότητάς μας.
Η μαγεία του παραμυθιού “ΤΟ ΣΤΑΧΥ ΠΟΥ ΕΖΗΣΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ” έγκειται στο γεγονός ότι περιέχει πλήθος συμβολισμών, που τα παιδιά μπορούν να μεταφέρουν στην πραγματικότητα της δικής τους ζωής και ότι η πλοκή του είναι απλή και λιτή και γι΄ αυτό μπορεί να διδάξει πολλά, όπως ηθικές και θρησκευτικές αξίες, στάσεις και συμπεριφορές, αλλά και το πνεύμα της αισιοδοξίας, της χαράς και της ελπίδας, το οποίο προβάλλεται μέσα από τη Σταύρωση και το χαροποιόν γεγονός της Ανάστασης του Θεανθρώπου.
Ο Ιησούς άνοιξε τον δρόμο προς την ελευθερία και την αιωνιότητα. Η Ανάστασή του είναι η μετάβαση από τον θάνατο στη ζωή και συμβολίζει την αιωνιότητα της ψυχής μας. Εάν η Ανάσταση ισοδυναμεί με το φως και με την ήττα του σκότους, τότε εμείς οι ίδιοι καλούμαστε να διώξουμε ό,τι αρνητικό σκιάζει την ψυχή μας, προκειμένου να πλημμυρίσουμε φως και να βιώσουμε την προσωπική μας Ανάσταση.
Όπως είναι ευρέως γνωστό, τα παραμύθια είναι γεμάτο συμβολισμούς και ως εκ τούτου, το παιδί οδηγείται κι αυτό σε δικούς του συμβολισμούς, κατορθώνοντας να ενώσει τον πραγματικό κόσμο με εκείνο του παραμυθιού. Ταυτίζεται με τους ήρωες και μέσα από αυτήν την ταύτιση ζει τις συναισθηματικές καταστάσεις των χαρακτήρων και βιώνει πλούσια συναισθήματα, όπως χαρά, αγωνία, απογοήτευση, λύτρωση. Επιπλέον, βλέπει τον τρόπο με τον οποίο οι χαρακτήρες του έργου χειρίζονται τις διάφορες περιστάσεις και ενισχύεται στην αντιμετώπιση των δικών του προβλημάτων.
Στο εν λόγω παραμύθι, ένα ταπεινό άχυρο, ζει το μεγαλείο της γέννησης του Θεανθρώπου, συμπάσχοντας στα Πάθη Του, στη Σταύρωσή Του και στην Ανάσταση Του. Με μοναδική συγγραφική επιδεξιότητα, γίνεται αναφορά σε πρότυπα θρησκευτικά σύμβολα, όπως στο Σίμο τον Κυρηναίο, ο οποίος ήταν ο άντρας που υποχρεώθηκε από τους Ρωμαίους να κουβαλήσει το Σταυρό του Ιησού Χριστού καθώς ο Ιησούς οδηγούνταν να σταυρωθεί.
Επίσης, στην παπαρούνα , που φύτρωσε κάτω από το σταυρό του Χριστού στο Γολγοθά και δέχτηκε τις σταγόνες από το αίμα του Εσταυρωμένου ανάμεσα στα πέταλά της, σταγόνες που της χάρισαν το κατακόκκινο άλικο χρώμα της. Υποστηρίζεται μάλιστα, ότι η γερτή της στάση εκπροσωπεί τη χριστιανική πίστη που ξεκουράζεται εν αναμονή του ερχομού της Ανάστασης.
Διαβάζουμε στο έργο:
“…Οι παπαρούνες κατακόκκινες ψήλωσαν στο Αναστάσιμο μήνυμα. Οι ευωδιές από τις πασχαλιές χάιδεψαν γλυκά την ψυχή της Μαρίας. Ο ήλιος ζέστανε τα σπαρτά, οι πασχαλίτσες τραγουδούσαν το ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ, μαζί με όλα τα πουλιά και οι ψυχές των ανθρώπων ξαλαφρωμένες, ζούνε την Ανάσταση. Η ελπίδα της αναγέννησης είναι η καθημερινή Ανάστασή μας… ”
Ένα παραμύθι αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού κάθε λαού. Γίνεται στάση ζωής, οδηγός ηθικής συμπεριφοράς και ενάρετης πράξης. Όλα αυτά σημαίνουν ότι το Παραμύθι όχι μόνο μπορεί να διδάξει, αλλά θεωρείται και ένα υπέροχο εργαλείο εκπαίδευσης και παιδαγωγικής.
Σύμφωνα με τα προηγούμενα, η αξία του παραμυθιού, “ΤΟ ΣΤΑΧΥ ΠΟΥ ΕΖΗΣΕ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ”, έγκειται πρωτίστως, στο ότι οδηγεί το παιδί σε συναισθηματική ωρίμανση, ενδυναμώνεται ο ψυχικός κόσµος του, αναπτύσσεται η φαντασία του, καθοδηγείται στο δρόµο της αρετής και της σωστής συµπεριφοράς, ενισχύεται η αυτοεκτίµησή του, αποκτά θάρρος και πίστη στον εαυτό του, αναπτύσσεται το αίσθηµα της αισιοδοξίας και της πίστης, που θα το βοηθήσουν στην επίλυση των προβλημάτων του, βελτιώνονται οι κοινωνικές του δεξιότητες.
Με αυτόν τον τρόπο, το ιδιαίτερο και πρωτότυπο στη σύλληψή του παραμύθι της Σωτηρίας Κυρμανίδου, προσφέρεται και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε ποικίλες διαθεματικές σχολικές δραστηριότητες, προκειμένου να καλλιεργηθούν όλοι οι τομείς ανάπτυξης των παιδιών, σε γνωστικό, συναισθηματικό και ψυχοκοινωνικό επίπεδο, και να αναπτυχθούν βασικές νοητικές και συναισθηματικές δεξιότητες, με προεξέχουσα αυτή της συναισθηματικής νοημοσύνης.
Και όπως πολύ χαρακτηριστικά υποστήριξε ο γνωστός Έλληνας συγγραφέας, Νίκος Καζαντζάκης, “Υπάρχει τίποτα αληθινότερο από την αλήθεια; Ναι… το παραμύθι. Αυτό δίνει νόημα αθάνατο στην εφήμερη αλήθεια”.
Σοφία Σκλείδα, Φιλόλογος, Συγγραφέας, Αντιπρόεδρος της Ζακυνθινής Εστίας Πολιτισμού και Μέλος της Επιτροπής Κρίσης νέων μελών της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών
