Το φθινόπωρο είναι όμορφο, αρκεί να μην «περιμένεις» κάτι από τη γη. Ενώ συχνά αποτελεί τον καθρέφτη μιας χώρας που ξεχνά πού ριζώνει.
Η εποχή που μυρίζει χώμα και κουρασμένη υπομονή. Που οι άνθρωποι της γης κοιτούν τον ουρανό, όχι για να θαυμάσουν, αλλά για να μετρήσουν ζημιές. Εδώ το φθινόπωρο δεν είναι ρομαντισμός – είναι επιβίωση. Είναι εκείνο το διάστημα που ο αγρότης αναρωτιέται αν θα πληρωθεί, αν θα ξανασπείρει, αν θα του μείνει κουράγιο.
Ο πρωτογενής τομέας, αυτός που θα ’πρεπε να είναι η ραχοκοκαλιά του τόπου, έχει καταντήσει φάντασμα. Οι αγρότες μας δεν ζητούν χάρη – ζητούν δικαιοσύνη. Ζητούν να πληρωθούν αυτά που τους ανήκουν, να μπορούν να παράγουν χωρίς να γονατίζουν κάτω από το βάρος των καθυστερήσεων, της αδιαφορίας, των ψεύτικων υποσχέσεων.
Και μέσα σε όλα αυτά, το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ ήρθε σαν αλάτι σε ανοιχτή πληγή.
Κάποιοι πληρώνονταν για χωράφια που δεν υπάρχουν και άλλοι –οι πραγματικοί, οι τίμιοι– ακόμη περιμένουν. Περιμένουν λεφτά που δεν έρχονται ποτέ, περιμένουν το κράτος που βλέπουν μόνο στις δηλώσεις, όχι στα χωράφια τους. Περιμένουν δικαιοσύνη και στο μεταξύ βλέπουν τις σοδειές τους να σαπίζουν.
Τα στοιχεία είναι αμείλικτα. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ έχει καθυστερήσεις που ξεπερνούν το ανεκτό: οι βασικές ενισχύσεις του 2024, συν τις συνδεδεμένες και τις βιολογικές επιδοτήσεις, παραμένουν απλήρωτες. Αγρότες βρίσκονται με ανοιχτούς λογαριασμούς για λιπάσματα και φυτοφάρμακα – κάτι που δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαίο, όταν η σοδειά κινδυνεύει χωρίς υποστήριξη.
Κι ενώ οι καθυστερήσεις αυτές γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των παραγωγών, τα κόστη παραγωγής εκτοξεύονται. Στην καλλιέργεια της ελιάς, για παράδειγμα, η τιμή εκκίνησης για τις πράσινες ελιές γίνεται όλο και πιο επιβλητική.
Σε περιοχές όπως η Χαλκιδική, η τιμή παραγωγού βρίσκεται στα επίπεδα που με κόπο καλύπτουν τα έξοδα. Στις Σέρρες υπάρχει το παράδειγμα που λέει ότι 120.000 στρέμματα με ηλίανθο καλλιεργούνται – μια καλλιέργεια με μικρές καλλιεργητικές απαιτήσεις και σταθερό (αν και όχι μεγάλο) εισόδημα.
Αυτό σημαίνει πως έχουμε ήδη παραγωγικό δυναμικό, έχουμε «χώμα» για να δουλέψουμε – αρκεί να σταματήσουμε να περιμένουμε υποσχέσεις και να ξεκινήσουμε έργα.
Και να τα λέμε κι αυτά: οι «έξυπνες ιδέες» τουριστικής προβολής που παρουσιάζονται με στόμφο είναι συχνά αντιγραφή (εντάξει παρθενογένεση δεν υπάρχει, αλλά είναι και λίγο αστείο αυτό που γίνεται). Κλεμμένες σκέψεις από ανθρώπους που δούλεψαν και οραματίστηκαν. Γιατί εδώ, αντί να συνεργαστούμε, έχουμε το ταλέντο να αντιγράφουμε. Να «δανειζόμαστε» οράματα και να τα πλασάρουμε ως «δικά μας».
Μόνο που χωρίς ψυχή τίποτα δεν αντέχει. Και χωρίς ρίζες κανένα project δεν καρπίζει.
Η λύση; Δεν είναι δύσκολη. Είναι απλώς απλή. Αλλά απαιτεί πολιτική βούληση, σχέδιο και συνέπεια.
Ας στηρίξουμε πραγματικά τον πρωτογενή τομέα. Με κίνητρα, με τεχνογνωσία, με ανθρώπινο ενδιαφέρον. Ας ξαναδούμε τη γη όχι σαν πηγή χρημάτων, αλλά σαν κομμάτι του εαυτού μας. Ας δώσουμε φωνή σε εκείνους που δεν έχουν χρόνο να φωνάξουν γιατί δουλεύουν.
Και επειδή το δριμύ κατηγορώ χωρίς καμία πρόταση ενίοτε κουράζει, ας φτιάξουμε ένα σχέδιο:
Πρώτον, άμεση εκκαθάριση και καταβολή όλων των εκκρεμών επιδοτήσεων και αποζημιώσεων. Δεν «θα είναι» σωστά, δεν «θα πληρωθούν σταδιακά». Όσα χρήματα χρωστάει ο ΟΠΕΚΕΠΕ στους παραγωγούς (βασικές ενισχύσεις, βιολογικά, συνδεδεμένες κ.λπ.) πρέπει να γίνουν προτεραιότητα. Και να υπάρχει διαφάνεια: ποιοι πήραν τι, πότε, πόσο καθυστερούσαν.
Δεύτερον, στην τοπική αυτοδιοίκηση και στον Δήμο Σερρών να υπάρξει μόνιμο πρόγραμμα ενημέρωσης και προβολής –για παραγωγούς, εκδηλώσεις, προϊόντα– με γενναίο προϋπολογισμό, που να μην εξαρτάται από το πότε θυμηθεί ο καθένας ότι «κάτι πρέπει να γίνει».
Τρίτον, συνεταιριστική δικαιοσύνη. (Τώρα βέβαια εδώ πρέπει σαν λαός να αποβάλλουμε λίγο και το ότι είναι προτιμότερο να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα, που μας διαφεντεύει ώρες ώρες). Οι μικροί παραγωγοί πρέπει να ενωθούν –να μοιράζονται μηχανήματα, αποθηκευτικούς χώρους, τεχνογνωσία– για να μειώσουν κόστος και να έχουν φωνή. Όχι κάθε χωράφι μόνος. Όχι κάθε παραγωγός περιθωριοποιημένος.
Τέταρτον, ένταξη επενδύσεων σε μεταποίηση: ελαιοτριβεία, συσκευαστήρια, εργαστήρια γεύσης, ώστε το προϊόν να παραμένει εδώ, να έχει προστιθέμενη αξία, να μπορεί ο αγρότης να πουλήσει πιο καλά, όχι πάντα χύμα.
Ας στηρίξουμε πραγματικά τον πρωτογενή τομέα. Με κίνητρα, με τεχνογνωσία, με ανθρώπινο ενδιαφέρον. Ας ξαναδούμε τη γη όχι σαν πηγή χρημάτων, αλλά σαν κομμάτι του εαυτού μας. Ας δώσουμε φωνή σε εκείνους που δεν έχουν χρόνο να φωνάξουν γιατί δουλεύουν.
Γιατί, στο τέλος, δεν υπάρχει κράτος χωρίς χώμα. Και δεν υπάρχει μέλλον, αν αυτό το χώμα πάψει να μας ανήκει.
«Με μια ελιά, ένα αμπέλι και ένα καράβι μπορείς να ξανασυνθέσεις μια ολόκληρη Ελλάδα», είχε πει ο Ελύτης.
Αν δεν ενισχύσουμε τίποτα από αυτά, άραγε για ποια Ελλάδα θα μιλάμε;
(Δημοσιεύτηκε στο έντυπο Ser–Free, τ.71, Οκτώβριος 2025)
