«Ελπίζω ότι θα καταφέρω να βάλω ένα λιθαράκι στην καλλιέργεια της φιλοζωίας από τη νηπιακή και παιδική ηλικία»
Συνέντευξη στη Χρυσάνθη Ιακώβου / Φωτογραφίες: Γιώργος Χατζηδάκης
Πες μου λίγα λόγια για το παραμύθι σου που μόλις κυκλοφόρησε.
Το παιδικό βιβλίο που έχω γράψει με τίτλο «Δάιος ο Μέγας – Μαγικά φρούτα και χαμόγελα» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αποστακτήριο αποτελείται από δύο αυτοτελείς ιστορίες με ήρωα το κατοικίδιο κουνελάκι μου, που λέγεται Δάιος, και απευθύνεται σε ηλικίες 4 ετών και άνω. Βασίζεται, λοιπόν, σε έναν ήρωα, ο οποίος είναι υπαρκτό πρόσωπο! Η πρώτη ιστορία καταπιάνεται με το κομμάτι της υγιεινής διατροφής και η δεύτερη δείχνει τον Δάιο να επισκέπτεται τον οδοντίατρο για έλεγχο. Ας μην ξεχνάμε ότι τα δόντια των κουνελιών είναι εντυπωσιακά και αποτελούν κομμάτι της γοητείας τους. Θεωρώ ότι και οι δύο ιστορίες είναι διδακτικές και έχουν κάτι ουσιαστικό να πουν. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Είναι σημαντικό να πούμε ότι θα είναι δίγλωσσο και άρα θα απευθύνεται σε ευρύ κοινό.
Πώς αποφάσισες να γράψεις παραμύθι; Ποιος ήταν ο στόχος σου;
Αγαπάω πάρα πολύ τα ζώα και τα παιδιά, γιατί είναι και τα δύο αθώα. Επίσης και τα δύο βρίσκονται εξαρτημένα από έναν ενήλικα∙ τα πρώτα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους και τα δεύτερα σίγουρα μέχρι να αρχίσουν να αυτονομούνται σταδιακά στην περίοδο της ύστερης παιδικής ηλικίας. Ήθελα, λοιπόν, να βρω έναν τρόπο να κάνω κάτι και για τα παιδιά και για τα ζώα. Και βρήκα αυτόν. Δηλαδή να γράψω ένα παιδικό βιβλίο με ήρωα ένα κουνέλι και να απευθύνεται κυρίως σε παιδιά, με την ελπίδα ότι ίσως καταφέρω να βάλω ένα λιθαράκι στην καλλιέργεια της φιλοζωίας από τη νηπιακή και παιδική ηλικία. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, όλα τα έσοδα του βιβλίου θα διατεθούν στον ΑΡΚΤΟΥΡΟ, μία αστική, μη κυβερνητική και μη κερδοσκοπική οργάνωση στο Νυμφαίο που καταβάλλει γενναίες προσπάθειες για τη διάσωση της αρκούδας, του λύκου, της λύγκας και την προστασία και αναπαραγωγή του ελληνικού ποιμενικού σκύλου.
Βλέπουμε τελευταία ότι σε πολλά παραμύθια υπάρχουν κοινωνικά μηνύματα, δεν πρόκειται απλώς για παιδικά βιβλία που έχουν μια ωραία ιστορία. Θεωρείς ότι τα παραμύθια οφείλουν να διαμορφώνουν τις συνειδήσεις των παιδιών;
Ένα παιδικό εικονογραφημένο βιβλίο έχει ως στόχο να μας κάνει να σκεφτόμαστε περισσότερο. Τα κοινωνικά μηνύματα όταν προσλαμβάνονται σε παιδική ηλικία μπορούν να καλλιεργήσουν ορισμένες ευαισθησίες στο παιδί, αρκεί φυσικά να υπάρχει και η αντίστοιχη συμβολή του γονέα-κηδεμόνα που θα του προσφέρει μια ποικιλία ερεθισμάτων προς αυτήν την κατεύθυνση. Τα παραμύθια αποτελούν εργαλείο μάθησης και αγωγής, ωριμάζουν συναισθηματικά το παιδί και το διδάσκουν αξίες όπως η αλληλεγγύη, η συνεργασία, η αποδοχή και η αγάπη. Η σχέση της παιδικής ηλικίας με την τέχνη είναι πολύ στενή, καθώς μεταφέρει σημαντικά μηνύματα στο συνειδητό και στο ασυνείδητό του. Διαχρονικά, λοιπόν, αν εξετάσουμε την κατηγορία «παραμύθια» θα δούμε ότι στην πλειονότητά τους πάντα εμπεριείχαν κοινωνικά μηνύματα, ασχέτως αν γίνονταν αντιληπτά άμεσα ή έμμεσα, αρκεί να φέρουμε στο μυαλό μας τα κλασικά παραμύθια που βασίζονταν σε ένα δίπολο, όπως καλός-κακός, άσχημος-όμορφος κ.ο.κ. Επομένως, ναι, οφείλουν να διαμορφώνουν τις παιδικές συνειδήσεις.
Υπάρχει μια έκρηξη στην έκδοση και κυκλοφορία παραμυθιών, τα μεγαλύτερα όμως «παιδιά», τόσο οι έφηβοι όσο και οι ενήλικες δεν διαβάζουν αρκετά. Γιατί οι μεγαλύτερες ηλικίες δεν διαβάζουν, ενώ στα παιδιά καλλιεργείται η φιλαναγνωσία; Πώς θα μπορούσε να αλλάξει αυτό;
Αναγνώστες… Μεγάλο κεφάλαιο! Αρχικά, το παιδικό βιβλίο χρειάζεται τον αναγνώστη, που είναι το παιδί, και τον συν-αναγνώστη, που είναι το ενήλικο άτομο που θα διαβάσει τις λέξεις. Επομένως, είναι δύο σε αυτήν τη διαδικασία. Ο ενήλικας είναι αυτός που πολύ συχνά θα επισκεφθεί ένα βιβλιοπωλείο και θα διαλέξει το παιδικό βιβλίο, που θα αγοράσει, με κριτήριο συνήθως το θέμα και την εικονογράφηση. Εδώ να πούμε ότι η εικονογράφηση παίζει καθοριστικό ρόλο, γιατί δεν συμπληρώνει απλώς την αφήγηση, αλλά δομεί το κειμενικό μήνυμα μέσα από τη δυναμική της οπτικής αφήγησης. Επιστρέφοντας, λοιπόν, στην ερώτηση γιατί οι μεγαλύτερες ηλικίες δεν διαβάζουν, θα απαντήσω ότι δεν διαβάζουν γιατί ζούμε στην εποχή της εικόνας και της ταχύτητας και αυτό που λείπει από τα εφηβικά βιβλία και τα βιβλία που απευθύνονται σε ενήλικες είναι η εικόνα και η μικρή έκταση. Επιπλέον, θέλουν όλοι τα παιδιά τους να διαβάζουν εξωσχολικά και σχολικά βιβλία, αλλά οι ίδιοι σε αυτό το κομμάτι δεν λειτουργούν ως πρότυπα για αυτά. Τα παιδιά λειτουργούν μιμητικά. Επομένως, όταν δεν βλέπουν τον γονιό μέσα στο σπίτι να διαβάζει, δεν θα διαβάζει κι εκείνο και μετέπειτα θα γίνει ο ενήλικας που θα αποστρέφεται το βιβλίο. Η αγάπη για το βιβλίο καλλιεργείται. Το πρόβλημα είναι ότι η φιλαναγνωσία στην εποχή μας καλλιεργείται μέχρι την παιδική ηλικία. Αυτό που λέω δεν είναι σίγουρα απόλυτο, αλλά είναι το σύνηθες, γιατί στη δουλειά μας ως εκπαιδευτικοί το βλέπουμε καθημερινά. Πώς θα μπορούσε να αλλάξει αυτό; Γονείς και εκπαιδευτικοί να συστρατευθούν. Και οι μεν και οι δε να ασχοληθούν με το βιβλίο, να ανακαλύψουν τι τους ταιριάζει, για παράδειγμα αστυνομική λογοτεχνία, αυτοβελτίωση, κοινωνικά μυθιστορήματα κλπ., να συμμετέχουν σε παρουσιάσεις βιβλίων και να βάλουν όριο στην τηλεόραση και στο κινητό. Ας θυμόμαστε ότι τα παραμύθια είναι πάντα η καλύτερη αρχή, γιατί όπως είπε και ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν: «Τα παραμύθια γράφονται για να κοιμούνται τα παιδιά, αλλά και για να ξυπνούν οι ενήλικες».
* Η Μαριάννα Τσιολπίδου είναι φιλόλογος και συντάκτρια του περιοδικού Ser-Free. Το παραμύθι της «Δάιος ο μέγας – Μαγικά φρούτα και χαμόγελα» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αποστακτήριο. Περισσότερα για το βιβλίο εδώ
