Το κείμενο ειναι απο το προφίλ στο Facebook της καθηγήτριας Γλωσσολογίας Πηνελόπης Καμπάκη-Βουγιουκλή.
Φώτο: Dimitris TZ (Απο το προφιλ στο instagram urania_k)
Η Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών κτίστηκε το 1270 και αποτελεί ένα εκπληκτικής ομορφιάς μνημείο της Βυζαντινής τέχνης.
Βρίσκεται σε απόσταση 12 χιλιομέτρων περίπου βορειοανατολικά της πόλης των Σερρών. Ο κεντρικός ναός είναι λιθόκτιστος και υπάρχουν πολλές βυζαντινές τοιχογραφίες. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο και χρονολογείται από το 1804.
Από το Βυζάντιο στην Άλωση
Ο Ιωαννίκιος ήταν ο πρώτος κτήτωρ της Μονής. Το 1300 ο ανιψιός του, ο Ιωακείμ, έκτισε τον καθολικό ναό και την Τράπεζα για να γευματίζουν οι μοναχοί καθώς και ψηλά τείχη γύρω από την Μονή. Το 1345 οι Σέρβοι κατέστρεψαν μεγάλο μέρος της Μονής. Το 1371 λίγο πριν από την οριστική κατάληψη των Σερρών από τους Τούρκους, οι μοναχοί κατάφεραν να πείσουν τον Σουλτάνο Μουράτ Α΄ να απαλλάξει τη μονή από την πληρωμή έγγειου φόρου. Στη μονή εκάρη μοναχός σε ηλικία τριανταπέντε ετών, το 1444, ο άγιος Ραφαήλ.
Γεννάδιος Σχολάριος και άγιος Γρηγόριος ο Ωρολογάς
Από το 1457 ως το 1462 στη μονή μόνασε ο πρώτος Πατριάρχης μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης Γεννάδιος Σχολάριος, ο οποίος και έμεινε εκεί ως το θάνατο του. Από το 1894 έως το 1901 διετέλεσε επίσημος εκπρόσωπος της Μονής ο Άγιος Γρηγόριος ο Ωρολογάς, ο μετέπειτα εθνομάρτυρας Μητροπολίτης Κυδωνιών Μικράς Ασίας, ο οποίος ταυτόχρονα εκείνα τα έτη υπηρετούσε ως ιεροκήρυξ και καθηγητής του Γυμνασίου Σερρών.
Η σύληση των κειμηλίων από τους Βούλγαρους
Το 1917 η βιβλιοθήκη της Μονής λεηλατήθηκε από τους Βούλγαρους, οι οποίοι έστειλαν στη Βουλγαρία 24 Ευαγγέλια, 200 σπάνια χειρόγραφα σε χαρτί, 1500 παλιά βιβλία, και πολλά πολύτιμα ιερά αντικείμενα. Οι Βούλγαροι απέσπασαν παράνομα όχι μόνο τα κειμήλια της Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών, αλλά και πλήθος έτερων ελληνικών κειμηλίων από τη Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου, την Μητρόπολη Σιδηροκάστρου και τη Μονή Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας Ξάνθης. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, οι Ιερές Μητροπόλεις καθώς και οι αρχές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχουν διατυπώσει επισήμως αίτημα για την επιστροφή των κλαπέντων ελληνικών κειμηλίων.
Η αναβίωση της Μονής
Από το 1986 εγκαταστάθηκε στη μονή γυναικεία αδελφότητα, που σε συνεργασία με τη 12η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καβάλας έχει αναλάβει το έργο της συντήρησης και αναστήλωσης της μονής.
Στις 13 Δεκεμβρίου 2010, η μονή χτυπήθηκε από πυρκαγιά που κατέστρεψε το αρχονταρίκι, το παλιό εκθετήριο, την τράπεζα, το μαγειρείο, τον ξενώνα και τους αποθηκευτικούς χώρους, προκαλώντας συνολικά ζημιές αξίας 2 εκατομμυρίων ευρώ.
Επισκεφτείτε νοερά τη Μονή με ξεναγό τον ΜΙΧΑΛΗ ΖΕΥΓΟΥΛΑ
Από το Περιοδικό ‘Ελληνικό Πανόραμα’
Τεύχος 63
Μάιος – Ιούνιος 2008
«Στην είσοδο της Μονής μια κρήνη με παγωμένο νερό και μόλις περνάμε τη σιδερόφρακτη πόρτα με την αγιογραφημένη οροφή, ο παρόντας χρόνος οπισθοχωρεί και εμείς κατρακυλάμε στο πετρόχτιστο καλντερίμι, εδώ που στα 1270 ο Σερραίος μοναχός Ιωαννίκιος απ’ το Άγιο Όρος θεμελίωσε τα πρώτα κτίσματα. Εδώ μόνασε απ’ το 1457 έως το 1462 και ο πρώτος πατριάρχης μετά την Άλωση, Γεννάδιος Σχολάριος.
Αφορμή για τη γνωριμία με τη Μονή αποτέλεσε ένα ενδιαφέρον βιβλίο «Τα αλάδωτα», φαγητά μαγειρεμένα με ταχίνι, που έγραψε η Γερόντισσα Φεβρωνία και ήρθε στα χέρια μου πριν ένα χρόνο. Οι πολυήμερες νηστείες στα μοναστήρια έχουν επινοήσει ένα πλούσιο εδεσματολόγιο ιδανικό για τις διαιτητικές ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου. Είχα μεγάλη χαρά κι αγωνία να συναντήσω τη Γερόντισσα που μια ξαφνική αδιαθεσία μας εμπόδισε να βρεθούμε. Τριάντα αδελφές μονάζουν εδώ από το 1986, μετά από μια μεγάλη περίοδο όπου το αρχικά αντρικό μοναστήρι εγκαταλείφθηκε υστέρα από απανωτές λεηλασίες και καταστροφές που προκάλεσαν κυρίως Βούλγαροι. Ανυπολόγιστης αξίας χειρόγραφα και περγαμηνές αφαιρέθηκαν απ’ τη Μοναστική βιβλιοθήκη στη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου και μέχρι σήμερα παρακρατούνται ακόμη αρκετά μετά την επιστροφή 259 χειρογράφων το 1923.
Περνάμε στο αρχονταρίκι για ένα καφέ και νηστίσιμο κουραμπιέ, ενώ απ’ το μαγειρείο μας κυκλώνει μυρωδιά από μπάμιες μαγειρεμένες με ταχίνι. Όλοι οι τοίχοι καλύπτονται από εξωεκκλησιαστικά μοτίβα, ζωγραφισμένα από το Νεδέλκο, που εκεί κοντά στα 1795 ζωγραφίζει κάθε εκατοστό του τοίχου. Ύφος αστικής απεικόνισης με λαϊκές καταβολές. Οι παραστάσεις μου θυμίζουν τον λαϊκό Θεόφιλο αλλά και τον σύγχρονο Μποστ. Πουλιά, φρουτιέρες με λαχταριστά φρούτα, λιμάνια της Ευρώπης του Διαφωτισμού. Γιρλάντες και κυπαρίσσια. Εικόνες από ευρωπαϊκές πόλεις που γνωρίζει καλά ο ζωγράφος με δεσπόζουσα θέση την απεικόνιση της Κωνσταντινούπολης.
Το πλούσιο παρελθόν της Μονής είναι παντού ευδιάκριτο. Οι τοιχογραφίες ιδιαίτερα στο Νάρθηκα του Καθολικού, πληθωρικές και με εντυπωσιακά χρώματα, πολυπρόσωπες με Αναγεννησιακή ένταση. Στο μέσο του Συγκροτήματος η Ιερή Φιάλη, κάτω απ’ τη σκιά μιας τεράστιας Μανόλιας, και μιας ελιάς για την αναπαράσταση της βάπτισης που κάποτε έτρεχε νερό. Μια αισθητική χάρη κοσμεί το σύνολο των κτισμάτων και σύνολα φύλλων, ανθών και σχεδίων στολίζουν τα γείσα σε παράθυρα και κορνίζες στέγης. Η γυναικεία ευαισθησία των μοναχών έχει αποτυπώσει παντού τη σφραγί¬δα της νοικοκυροσύνης και της ευταξίας. Αποκορύφωμα της ιστορικότητας και του λαϊκού πλούτου του μοναστηρίου είναι ο χώρος του παλαιού ελαιοτριβείου. «Βλαστήσαι την γην και δούναι σπέρμα τω σπείροντι και άρτον εις βρώσιν» διαβάζω απ’ τα «Ευχολόγια» στον πετρόκτιστο τοίχο ενώ γύρω μου αγροτικά εργαλεία παροπλισμένα είναι ό,τι έχει διασωθεί από ένα παλιό, παλλόμενο κόσμο που πατούσε μ’ ευλάβεια τη γη προσδοκώντας απ’ αυτή τον καρπό της ανθρώπινης εργασίας.
Και δίπλα στο ιστορικοποιημένο παρελθόν η σημερινή παραγωγική δραστηριότητα των μοναχών: τραχανάδες, χυλοπίτες με αυγά αλλά και νηστίσιμες και οι υπέροχοι τριφτοί λαδεροί κουραμπιέδες. Στις 29 Αυγούστου γιορτάζει το Μοναστήρι με φασουλάδα κι ελιές. Καθώς ανηφορίζουμε το καλντερίμι προς την έξοδο βλέπουμε μπροστά μας το υπό ανακαίνιση 3όροφο παλιό κτίσμα του παλιού νοσοκομείου ειδικά για ασθενείς φυματικούς. Ο αέρας εδώ είναι ξηρός και καθαρός. Ευχόμαστε περαστικά στη Γερόντισσα αναμένοντας το νέο της πόνημα για ψαρομαγειρέματα. Έξω απ’ το μοναστήρι βρίσκονται σκόρπια 6 παρεκκλήσια τοιχογραφημένα αλλά αφημένα στον καιρό. Πιο πάνω τα νερά του χειμάρρου που κυλούν ορμητικά παρήγαγαν ρεύμα στο πρώτο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο απ’ το 1940. Λίγο μετά αποχαιρετούμε τους ελαιώνες που δίνουν ακόμη λάδι στη Μονή”.
