Το έργο της ΕΜΕΙΣ το παρακολουθώ πολλά χρόνια. Από τους δραστήριους φορείς της πόλης μας και τους πλέον «απαραίτητους», καθώς αντικείμενό του είναι η τοπική ιστορία. Βρίσκω ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες τις διαλέξεις που οργανώνουν, ενώ απολαμβάνω πάντα να διαβάζω τα Σερραϊκά Σύμμεικτα, τα βιβλία που εκδίδουν με άρθρα σερραϊκής ιστορίας. Η ΕΜΕΙΣ έχει ως έδρα την καταπληκτική Οικία Παπαβασιλείου, έναν χώρο που η αύρα του και το στιλ του νιώθω πως ταιριάζει απόλυτα στην Εταιρεία. Εκεί συνάντησα ένα απόγευμα τον Δημήτριο Δημούδη, τον πρόεδρο, και τον Βασίλη Γιαννογλούδη, τον αντιπρόεδρο, και τους ζήτησα να μου μιλήσουν για την ιστορία της ΕΜΕΙΣ, τις δράσεις της, για τα μνημεία της πόλης μας, για όσα πιστεύουν πως θα πρέπει να γίνουν για να αξιοποιηθεί ο ιστορικός πλούτος των Σερρών.
Της Χρυσάνθης Ιακώβου / Φώτο: Αλεξάνδρα Ελευθεριάδου
Πότε δημιουργήθηκε ο σύλλογός σας;
Δημιουργήθηκε το 1993 και άρχισε να δραστηριοποιείται το 1994. Ξεκίνησε μετά το πρώτο διεθνές συνέδριο για την ιστορία των Σερρών που διοργάνωσε ο Δήμος. Αντιδήμαρχος πολιτισμού ήταν τότε ο Μάρκος Μπόλαρης, ο οποίος συγκέντρωσε μια ομάδα εθελοντών που ενδιαφέρονταν για την τοπική ιστορία. Όλη αυτή η προσπάθεια μετουσιώθηκε στην ΕΜΕΙΣ, με πρώτο πρόεδρο τον Μπόλαρη. Μέσα στους καταστατικούς μας στόχους ήταν η έρευνα και η μελέτη της ιστορίας των Σερρών, η έκδοση περιοδικού που θα ασχολείται με ιστορικά θέματα που θα αφορούν την ευρύτερη περιοχή των Σερρών – όχι μόνο ιστορικά, αλλά και σχετικά με τη μουσική και την αρχιτεκτονική και τη γλωσσολογία, όπως και έγινε, φιλοξενούμε τέτοια θέματα. Από το 2011 ξεκινήσαμε να εκδίδουμε τα Σερραϊκά Σύμμεικτα. Πρόκειται για μια περιοδική έκδοση, εκδίδονται κάθε δύο-τρία χρόνια και φιλοξενούν γύρω στα είκοσι άρθρα που αφορούν την τοπική ιστορία – πριν από λίγους μήνες εκδώσαμε τον 5ο τόμο. Οι αρθρογράφοι είναι είτε ιστορικοί είτε ερασιτέχνες που ασχολούνται με την ιστορία. Παράλληλα, έχουμε προχωρήσει και σε αυτοτελείς εκδόσεις που ασχολούνται με συγκεκριμένα ιστορικά τοπικά θέματα.
Εκτός από τις εκδόσεις σας, έχετε και πολλές εκδηλώσεις, σταθερά δύο-τρεις τον χρόνο.
Ναι, οργανώνουμε ομιλίες και συνέδρια σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, της Κομοτηνής, με την Περιφέρεια, τον Δήμο… Ένα καλοκαίρι φέραμε εδώ το θερινό πανεπιστήμιο των βυζαντινών σπουδών, το οποίο γίνεται κάθε χρόνο σε άλλη πόλη. Έχουμε ασχοληθεί πολύ με την αρχαία ιστορία: με τις βραχογραφίες του Παγγαίου Όρους, με την Εγνατία και το κομμάτι της που διασχίζει τον νομό Σερρών, με την αρχαία Άργιλο, θέματα όχι τόσο γνωστά. Μας ενδιαφέρει βέβαια και η νεότερη ιστορία. Ασχοληθήκαμε με τον Σερραίο στρατηγό Μπακιρτζή, μάλιστα με τη συνδρομή πολλών Σερραίων φιλοτεχνήσαμε την προτομή του στην αρχή της Ερμού. Ασχοληθήκαμε με την οικογένεια Δούμπα, που δεν ήταν Σερραίοι, αλλά είχαν πολλούς δεσμούς με την πόλη μας. Άλλο ένα θέμα που μας ενδιαφέρει είναι οι διαμάχες που είχαμε με τους Βούλγαρους, οι κατοχές, οι όμηροι. Έχουμε ασχοληθεί πολύ και με τον Εμμανουήλ Παπά. Υπάρχουν πολλά κενά για τη ζωή του Παπά, για τις επαγγελματικές του δραστηριότητες και τις επιχειρήσεις του. Ελπίζουμε ότι θα μπορέσουμε να βρούμε στοιχεία, γιατί οι Οθωμανοί κατέγραφαν τα πάντα, ό,τι είχε σχέση με φορολογικά θέματα. Μακάρι να καταφέρουμε να στείλουμε κάποιον μεταπτυχιακό φοιτητή να ερευνήσει αυτό το θέμα. Αρκεί να σας πούμε ότι στα πρώτα μας βήματα δώσαμε μια υποτροφία σε έναν φιλόλογο από Καβάλα, ο οποίος πήγε στη Γαλλία για μεταπτυχιακό και τώρα διαπρέπει στην Αθήνα, ο Γιώργος Κοτζακιώτης.
Παράλληλα με όλα αυτά, κάνουμε και πολλές ενέργειες για ζητήματα που αφορούν την ιστορία των Σερρών. Ένα θέμα με το οποίο έχουμε ασχοληθεί πολύ είναι η επιστροφή των κλεμμένων χειρόγραφων από τα μοναστήρια του Τιμίου Προδρόμου και της Εικοσιφοίνισσας. Τα χειρόγραφα της μονής Τιμίου Προδρόμου έχουν σχεδόν επιστραφεί, της Εικοσιφοίνισσας όχι. Ξέρουμε πως βρίσκονται στα Σόφια, σε ένα κέντρο βυζαντινών σπουδών, το Ιβάν Ντούιτσεφ. Έχουμε πάει τρεις φορές εκεί, για να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο και να πιέσουμε να επιστραφούν. Στην αρχή δεν αναγνώριζαν καν ότι είναι δικά μας, την τρίτη πλέον φορά τα αποκάλεσαν ελληνικά. Έχουμε πραγματοποιήσει και ημερίδα για τα χειρόγραφα. Οι επιστήμονες του ΑΠΘ κ. Κατσαρός, κ. Άτσαλος και κ. Παπαστάθης μελέτησαν το θέμα και απέδειξαν ότι αυτά τα χειρόγραφα είναι δικά μας, κανείς δεν μπορεί να τα αμφισβητήσει. Έχουμε ενημερώσει και βουλευτές και διάφορα πολιτικά πρόσωπα και προσπαθήσαμε να πιέσουμε προς πολλές κατευθύνσεις. Φαίνεται όμως πως το θέμα δεν ωρίμασε ακόμα, δεν έχουν γίνει μέχρι τώρα οι απαιτούμενες ενέργειες. Έχουμε ασχοληθεί και με τα οθωμανικά μνημεία, σχετικά με τα οποία υπήρξαν αντιδράσεις από μια μερίδα Σερραίων. Μερικοί πιστεύουν πως πρέπει να τα αφήσουμε να καταρρεύσουν. Τα μνημεία αυτά όμως είναι κομμάτι της ιστορίας μας και ανήκουν στις Σέρρες.
Ποια μνημεία μας και ποια κομμάτια της ιστορίας μας χρειάζονται περισσότερη διερεύνηση και αξιοποίηση κατά τη γνώμη σας;
Τα οθωμανικά μνημεία, όπως αναφέρθηκε, δεν έχουν αξιοποιηθεί, εκτός από το Ζινζιρλί Τζαμί. Αρκετή δουλειά έχει γίνει με τα αρχαία της Αμφίπολης, έχει ωριμάσει πλέον το θέμα για να αποκαλυφθεί το αρχαίο θέατρο, ενώ και για τον Λόφο Καστά έχουν γίνει πολλές συζητήσεις, τα βήματα που θα γίνουν για την αξιοποίησή του δεν πρέπει να είναι βιαστικά και επιπόλαια. Δεν έχουν αξιοποιηθεί επίσης κάποια βυζαντινά μνημεία – για παράδειγμα, πίσω από το Προδρομούδι υπάρχει βυζαντινό τείχος. Δεν βλέπουμε να υπάρχει σχέδιο για την αποκατάστασή του. Υπάρχει το επιχείρημα ότι δεν ξέρουμε ακριβώς πώς ήταν, αλλά εμείς προτείναμε να πάρουμε σχέδια από άλλα τείχη της ίδιας περιόδου και να κάνουμε κάτι ανάλογο.
Τόσο ο σύλλογός σας όσο και τα Σερραϊκά Σύμμεικτα είναι ανοιχτά για να συμμετέχει όποιος θέλει;
Ναι, απλώς για τα Σερραϊκά Σύμμεικτα υπάρχει επιτροπή, πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις για να δημοσιευτεί το κείμενο κάποιου. Ασφαλώς όποιος θέλει μπορεί να έρθει στον σύλλογό μας, εφόσον αισθάνεται ότι αγαπάει την ιστορία. Έχουμε γύρω στα 200 μέλη, τα μισά από τα οποία είναι ενεργά. Να αναφέρουμε επίσης ότι διαθέτουμε και βιβλιοθήκη ειδικού περιεχομένου, της οποίας βέβαια τα βιβλία δεν δανείζονται, αλλά μπορεί όποιος θέλει να τα μελετήσει.
Πρόσφατα αποκτήσατε και νέα στέγη! Τα γραφεία σας βρίσκονται πλέον στην Οικία Παπαβασιλείου.
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε και από εδώ την κα Έφη Παπαβασιλείου για αυτό το μεγάλο δώρο. Η οικία αυτή ανήκει στην πόλη μας και όσους ασχολούνται με την ιστορία της και τον πολιτισμό. Ο χώρος μπορεί να στεγάσει και συλλόγους με τα ίδια ενδιαφέροντα, όπως και εκδηλώσεις – έχουμε κάνει ήδη δύο εκθέσεις ζωγραφικής. Εδώ στεγάζεται επίσης και η επιτροπή σχετικά με τη δημιουργία του νέου αρχαιολογικού μουσείου στις Σέρρες, της οποίας ηγείται ο κ. Γιαννογλούδης.
Πείτε μου για αυτήν την επιτροπή και για το σχέδιο της δημιουργίας νέου αρχαιολογικού μουσείου.
Η επιτροπή είναι μια πρωτοβουλία δική μας. Βασικός της σκοπός είναι να λειτουργήσει ως ένα μέσο πίεσης προς τον Δήμο, την Αρχαιολογική Υπηρεσία και τους βουλευτές –και μέσο ενημέρωσης του κόσμου– ότι είναι αναγκαίο να αποκτήσουμε ένα νέο κτίριο για το αρχαιολογικό μουσείο. Υπάρχει ήδη σχετικό ΦΕΚ του 2016, που ορίζει έναν συγκεκριμένο χώρο στο πρώην Στρατόπεδο Παπαλουκά. Η απόφαση δηλαδή έχει παρθεί, το μόνο που απομένει πλέον είναι να προχωρήσει το πρακτικό μέρος. Η επιτροπή έχει συσταθεί από σερραϊκούς πολιτιστικούς συλλόγους, αρχιτέκτονες και δικηγόρους.
Υπάρχει βοήθεια από τους επίσημους φορείς;
Ναι, αλλά η γραφειοκρατία είναι υπερβολικά δυσκίνητη.
Τι άλλο θεωρείτε πως χρειαζόμαστε ως πόλη;
Δεν έχουμε δημοτική πινακοθήκη. Επίσης, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους δεν έχουν δικό τους χώρο. Μέσα από τα ΓΑΚ θα μπορούσε να γίνει ένα είδος ιστορικού μουσείου, ώστε να φιλοξενηθεί κάπου το αρχείο αυτό.
ΔΣ ΕΜΕΙΣ Σερρών
Δημήτριος Δημούδης, πρόεδρος
Βασίλειος Γιαννογλούδης, αντιπρόεδρος
Ελισάβετ Μωυσιάδου, γενική γραμματέας
Ειρήνη Μπάρμπα, ταμίας
Αντώνιος Φραγγεδάκης, εκπρόσωπος τύπου
Θεολόγος Ανδρονίδης, υπεύθυνος βιβλιοθήκης
Μιχαήλ Σωτηρίου, μέλος
(Δημοσιεύτηκε στο έντυπο Ser-Free, τ.67, Οκτώβριος 2024)
