Συμπτώματα και τρόποι αντιμετώπισης
Όσοι έχουν συναντηθεί μαζί της, σίγουρα θα τη θυμούνται. Ίσως όχι από τη μορφή ή την όψη της, καθώς το πιθανότερο είναι να μην πρόλαβαν να τη δουν, αλλά από τον έντονο πόνο που τους προκάλεσε η επαφή μαζί της. Συχνάζει σε ζεστά, ρηχά νερά και αμμώδεις βυθούς, εκεί δηλαδή που κάνουμε το μπάνιο μας. Γι’ αυτό και οι συναντήσεις μαζί της είναι σχετικά συχνές και εξαιρετικά επώδυνες.
Ο λόγος για τη δράκαινα, ένα ψάρι που ανήκει στην οικογένεια των τραχινιδών, η οποία περιλαμβάνει εννιά είδη. Το πιο χαρακτηριστικό είδος αυτής της οικογένειας είναι η μεγάλη δράκαινα που έχει μήκος έως 40 εκατοστά και βάρος μέχρι 2 κιλά. Το κεφάλι της είναι μικρό και το στόμα της έχει μικρά δόντια και κλίση προς τα πάνω για να εγκλωβίζει μέσα του τα θηράματά της. Το χρώμα της είναι συνήθως κίτρινο σκούρο, γκρίζο από τη ράχη και κάτω και λευκό στην κοιλιά. Έτσι καταφέρνει να κρύβεται με μεγάλη ευκολία μέσα στην άμμο, όπου της αρέσει να καμουφλάρεται στήνοντας την ενέδρα της και αφήνοντας να εξέχουν μόνο τα μάτια και το στόμα της. Κυνηγάει ψάρια, πάντα μικρότερά της, συνήθως κατά τη διάρκεια της νύχτας, και τρέφεται με αυτά, αφού πρώτα τα τσιμπήσει δηλητηριάζοντάς τα με τα αγκάθια της.
Το πτερύγιο της ράχης της διαθέτει επτά αγκαθωτές ακτίνες οι οποίες συνδέονται με δηλητηριώδεις αδένες, το δηλητήριο των οποίων ενεργεί τόσο στο νευρικό μας σύστημα όσο και στο αίμα όταν έρθουμε σε επαφή με αυτά, συνήθως όταν τα πατήσουμε κινούμενοι ανύποπτα σε ρηχά νερά. Όταν η δράκαινα βρίσκεται σε στάση οι αγκαθωτές ακτίνες δεν είναι ορατές, αλλά, μόλις νιώσει ότι απειλείται ή θέλει να επιτεθεί, ανοίγει το πτερύγιο και καρφώνει με τα αγκάθια της τον αντίπαλο με πολύ μεγάλη ταχύτητα.
Είναι πιο επιθετική τους καλοκαιρινούς μήνες και κυρίως τον Αύγουστο, ενώ ο πόνος που προκαλεί το τσίμπημά της είναι αφόρητος και όσοι το έχουν υποστεί αναφέρουν ότι σχεδόν λιποθύμησαν εξαιτίας του. Όλα τα παραπάνω δεν την καθιστούν ιδιαίτερα αγαπητή, ο ρόλος της ωστόσο στην τροφική αλυσίδα είναι σημαντικός, καθώς ως ψάρι του βυθού τρέφεται και από νεκρούς οργανισμούς που συγκεντρώνονται στην άμμο, διατηρώντας την καθαρή.
Σημεία και συμπτώματα
Οι παρενέργειες ενός τσιμπήματος από δράκαινα διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο ανάλογα με τη γενικότερη κατάσταση και τις άμυνες του κάθε οργανισμού. Το δηλητήριό της δεν είναι θανατηφόρο, μπορεί όμως να γίνει πολύ επικίνδυνο σε μεγάλη ποσότητα. Τα πιο συνηθισμένα σημεία και συμπτώματα που θα εμφανιστούν μετά από ένα τσίμπημα δράκαινας είναι τα παρακάτω:
- έντονος πόνος με διάρκεια
- φαγούρα
- αιμωδία στην περιοχή του τσιμπήματος (μούδιασμα)
- κοκκίνισμα και οίδημα (πρήξιμο) της περιοχής του τσιμπήματος
- ναυτία ή και έμετος
- υψηλός πυρετός
- πονοκέφαλος
- ρίγος
- εφίδρωση
- ζάλη
- τάσεις λιποθυμίας
- δύσπνοια
Πρώτες βοήθειες
Αμέσως μετά το τσίμπημα το άτομο θα πρέπει με ψυχραιμία να βγει από το νερό και να αναζητήσει ένα ασφαλές σημείο όπου θα πρέπει να γίνουν τα παρακάτω:
- ξαπλώστε τον πάσχοντα με το πληγωμένο μέρος ακίνητο και χαμηλότερα από το επίπεδο της καρδιάς
- ξεπλύνετε την περιοχή του τσιμπήματος με οινόπνευμα ή ξύδι
- αφαιρέστε προσεκτικά μ’ ένα τσιμπιδάκι ή μία πετσέτα οτιδήποτε προεξέχει από την πληγή, γιατί σε κάποιες περιπτώσεις αγκάθια της δράκαινας μπορεί να έχουν εισχωρήσει στο σώμα και να έχουν σπάσει παραμένοντας μέσα σε αυτό. Εάν δεν μπορείτε να το κάνετε μόνοι σας, θα χρειαστεί να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια
- επειδή το δηλητήριο της δράκαινας περιέχει έναν τύπο πρωτεΐνης η οποία είναι θερμοδιασπώμενη, θα πρέπει το σημείο του τσιμπήματος να τοποθετηθεί μέσα σε νερό όσο το δυνατόν πιο ζεστό (τουλάχιστον 40ο C) χωρίς βέβαια να προκληθούν εγκαύματα. Η εμβύθιση στο ζεστό νερό για να είναι αποτελεσματική θα πρέπει να έχει διάρκεια περίπου μία ώρα, έτσι ώστε να εξουδετερωθεί-αδρανοποιηθεί το δηλητήριο, ενώ σημαντικό επίσης είναι ότι μόλις το νερό στο δοχείο γίνεται χλιαρό να το αντικαθιστούμε εκ νέου με ζεστό νερό. Με τον τρόπο αυτό η ανακούφιση του πάσχοντα από τον πόνο είναι άμεση και διαρκής
- εναλλακτικά, αν δεν έχετε άμεσα διαθέσιμο ζεστό νερό, μπορείτε να τοποθετήσετε πάνω στο σημείο του τσιμπήματος λείες, ζεστές πέτρες από την ακτή, μέχρι να βρείτε ζεστό νερό
- μην τοποθετείτε επάνω στο σημείο του τσιμπήματος κρύα επιθέματα ή πάγο
- κατόπιν επικοινωνίας με τον γιατρό σας μπορείτε να πάρετε κάποιο αναλγητικό χάπι
- σε περίπτωση βέβαια που εμφανιστούν συμπτώματα οξείας αλλεργικής αντίδρασης, όπως έντονη δύσπνοια, οίδημα στο πρόσωπο κλπ, θα πρέπει να αναζητήσετε άμεσα ιατρική βοήθεια. Αν έχετε στη διάθεσή σας συσκευή αυτοχορηγούμενης ένεσης αδρεναλίνης (Anapen), αυτή θα πρέπει να χορηγηθεί άμεσα.
Καθώς βρισκόμαστε στην καρδιά του καλοκαιριού και οι περισσότεροι από σας απολαμβάνετε ήδη τις διακοπές σας στη θάλασσα, εύχομαι να μην έχετε κάποια «συνάντηση» με δράκαινα, αλλά και στην απευκταία περίπτωση που αυτό συμβεί γνωρίζετε πλέον πώς να δράσετε. Καλό και ασφαλές καλοκαίρι!
* Ο Νίκος Γκούρτσας είναι ειδικός σε θέματα Α’ Βοηθειών. Έχει συγγράψει πολλά σχετικά βιβλία. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του «Πρώτες βοήθειες, μέσα από τα μάτια ενός ειδικου» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Δίσιγμα. Είναι τακτικός συνεργάτης του Ser-Free.
(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο έντυπο Ser-Free, τ.66, Ιούλιος-Αύγουστος 2024)
