Μάρτιος. 25η. Συχνά με εκπλήσσει η ψυχραιμία ακαδημαϊκών και έγκριτων καθηγητών ιστορίας που προσπαθούν να απαντήσουν με επιστημονικά επιχειρήματα σε αυτούς που κραυγάζουν. Νιώθω πως ματαιοπονούν. Οι Έλληνες έχουν την δική τους αντίληψη για την Ιστορία. Όπως η εικόνα που έχει ο μέσος Έλληνας για την Επανάσταση του ’21, διαμορφωμένη όχι από τα διδάγματα των καθηγητών, αλλά από… τις ταινίες που προβάλλονται κατά κόρον όσο οι μέρες πλησιάζουν τη -συμβολική και μόνο- 25η του Μάρτη. Αυτήν την ημέρα δεν συνέβη τίποτε απ’ όλα αυτά που έχουν αποτυπωθεί σε εμβληματικούς πίνακες, ποιήματα, λόγους, άσματα και αριστουργήματα της 7ης τέχνης. Ταινίες γυρισμένες επί δικτατορίας, με σκοπό να ενισχύσουν με γραφικό τρόπο τους εθνικούς μας μύθους. Θα μου πείτε, όλοι οι λαοί έχουν ανάγκη από τέτοιους εθνικούς μύθους, για να δυναμώσουν την εθνική συνείδηση σε περιπτώσεις, όπως και σήμερα, που έχουμε ανάγκη την ομοψυχία και τόνωση του φρονήματος. Εξάλλου οι διαστρεβλώσεις είναι αποδεδειγμένα (και) γοητευτικές. Όπως το κυρίαρχο αφήγημα στα σχολεία και στα κατηχητικά, του ζωτικού μύθου της αρμονικής σύμπλευσης Γένους και Εκκλησίας στα χρόνια της οθωμανικής κατοχής. Η ωμή πραγματικότητα όμως απέχει παρασάγγας. Επτά μόνο χρόνια μετά (!) το ξέσπασμα της επανάστασης, ο Πατριάρχης Αγαθάγγελος έστειλε 4 μητροπολίτες να μεταφέρουν στους ραγιάδες τους όρους του Σουλτάνου: «το πεπλανημένον πρόβατον δια να το επαναφέρη εις πνευματικήν και πολιτικήν ποίμνην από την οποία επεμακρύνθη, δια να το αναπαύση υπό την σκιά του βασιλικού ελέους…». Ο Καποδίστριας απάντησε στον Πατριάρχη με αποτροπιασμό. Το ίδιο και η Ιστορία.
Απρίλιος. Πάσχα. Ας κάνουμε μια μικρή τομή στο θέμα πίστη. Τον 16ο αιώνα ο Αρχιεπίσκοπος του Μάιντς της Γερμανίας καυχιόταν πως είχε στην κατοχή του δυο φτερά και ένα αυγό του Αγίου Πνεύματος, περιστέρι καθώς ήταν. Ο ηγέτης της Μεταρρύθμισης, μοναχός και θεολόγος Λούθηρος, τον γελοιοποίησε σε ένα από τα φυλλάδιά του, μανιφέστα κατά της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Προσωπικά θεωρώ πως και σήμερα θα βρίσκονταν πιστοί που θα αποδέχονταν τους ισχυρισμούς του Αρχιεπίσκοπου. Σήμερα εύκολα μπορεί κανείς να εμπιστευτεί την πρόβλεψη για το ζώδιό του, αλλά δεν θα δεχόταν ίσως ότι ο Ιησούς περπάτησε πάνω στο νερό και κυρίως ότι αυτό το θαύμα τον αφορά. Οι βιβλικές αφηγήσεις δεν αφορούν πια σχεδόν κανέναν στις δυτικές κοινωνίες, χαρακτηρίζονται απλώς συμβολικοί μύθοι. Στην Ελλάδα για παράδειγμα, ενώ όλοι μας δηλώνουμε χριστιανοί ορθόδοξοι, κάποιοι επιλέγουμε να νηστεύουμε τη Μεγάλη Εβδομάδα και όχι όλη τη Σαρακοστή, ενώ επισκεπτόμαστε χαρτορίχτρες, ή δεν πιστεύουμε στη μεταθανάτια ζωή, επιλέγοντας ελεύθερα τα στοιχεία εκείνα της θρησκευτικής πίστης που ταιριάζουν στο ατομικό μας προφίλ.
Σήμερα, μέσα στις σύγχρονες, εκκοσμικευμένες κοινωνίες έχει χαθεί το αρχικό νόημα των λατρευτικών πρακτικών και η εκκλησία φαντάζει συμβολική κοινότητα φιλανθρωπικού χαρακτήρα. Στις μεγάλες μονοθεϊστικές παραδόσεις και ιδιαίτερα στον χριστιανισμό η πίστη συνίσταται σε μια ψυχική στάση εμπιστοσύνης απέναντι στο Θείο που δεν προκύπτει μέσω ανεύρεσης τεκμηρίων και ορθολογικών επιχειρημάτων για την ύπαρξή του. Αυτό που υπονομεύει περισσότερο σήμερα την πίστη δεν είναι η ανεπάρκεια της λογικής και η αντιεπιστημονικότητα, αλλά κυρίως η μη σύνδεση με το απαραίτητο βιωματικό υπόβαθρο. Κάθε απόπειρα ανεύρεσης της χαμένης πίστης πρέπει να στηρίζεται στην πραγματική αγάπη, αυτή μας οδηγεί στην απελευθέρωση από τον εγωιστικό εγκλεισμό και την ατομικότητα. Ίσως απαιτείται και μερική ή προσωρινή παραίτηση από το διανοητικό μονοπάτι του Λόγου και στροφή προς αυτό της καρδιάς. Μέσα από σύμπραξη ενεργειών αλληλεγγύης και συμπαράστασης προς συνανθρώπους μας, χωρίς απαραίτητα η νοηματοδότηση των πράξεών μας να αναδειχθεί μέσα από τη χριστιανική παράδοση, αλλά να είναι προσαρμοσμένη στις συνθήκες της εποχής μας. Γιατί, πολλοί από εμάς αδυνατούμε να πιστέψουμε σε αφηγήματα ενανθρώπισης, σε μυστήρια και επαγγελίες μεταθανάτιας ζωής, αλλά αποδεχόμαστε τον συμβολικό και μεταφορικό τους χαρακτήρα μέσα σε μια θρησκεία και κυρίως μέσα σε ένα βίο με ηθικό πυρήνα. Καλό Πάσχα!
(Δημοσιεύτηκε στο έντυπο Ser-Free, τ.62, Απρίλιος 2023)
