Ελένη Κατσαρίδου: Κριτική για το παραμύθι της Σωτηρίας Κυρμανίδου «Κυκλάμινο μη μαραθείς»
Κρατώ στα χέρια μου το παραμύθι της κας Κυρμανίδου με τίτλο: «Κυκλάμινο μη μαραθείς». Πού μας παραπέμπει ο τίτλος; Σ’ ένα κείμενο που μιλά στην ψυχή μικρών και μεγάλων για ένα θέμα της σκληρής πραγματικότητας, τον παιδικό καρκίνο, καθώς παρουσιάζει μια μάστιγα της εποχής με τον πιο ανάλαφρο μα και τον πιο μαγικό τρόπο.
Γνωρίζει καλά η συγγραφέας πώς να μαγέψει τον κόσμο των παιδιών και να τονώσει τον κόσμο των μεγάλων, δίνοντας λύσεις και απαντήσεις σ’ ένα πρόβλημα που ταλανίζει την πραγματικότητα και λειτουργεί ως μέσο ενσυναίσθησης, προσφέροντας εμπειρίες για πραγματικά γεγονότα τα οποία καθημερινά βιώνουν κάποιοι συνάνθρωποί μας.
Το παραμύθι της δεν σοκάρει και δεν πληγώνει τις παιδικές ψυχές, αλλά διδάσκει τον σεβασμό, τον εθελοντισμό, τη διακριτικότητα, την πίστη, την υπομονή, τη συμπόνια, την ελπίδα. Μας κάνει να πιστέψουμε πως ο παιδικός καρκίνος δεν είναι επάρατος, δεν είναι ανίατος, αλλά θεραπεύεται στο 90% περίπου σήμερα χάρη στη μεταμόσχευση μυελού των οστών, όπου η επιστήμη έκανε σημαντικά άλματα. Δίνει κουράγιο και δύναμη στα άρρωστα παιδιά που νοσούν, αν το διαβάσουν, διότι γίνεται αμέσως αντιληπτό πως καμιά μάχη για τη ζωή δεν είναι ποτέ χαμένη. Τα παιδιά είναι ήρωες, δεν φταίνε τα ίδια, δεν είναι τιμωρία η ασθένεια αυτή καθαυτή και η στάση τους αποτελεί για όλους μας πρότυπο και φωτεινό φάρο αισιοδοξίας. Υποκλινόμαστε νοερά και στους γονείς τους που δίνουν καθημερινά τη μάχη με το χρόνο και την αγωνία και αισιοδοξούν με τη βοήθεια της επιστήμης πως τα παιδιά τους θα βγουν νικητές. Ακόμα και στο πιο άσχημο τέλος, ο θάνατος τυλίγει το μικρό παιδί στα πέπλα του απαλά, με ηρεμία και αθωότητα. Πρέπει να είμαστε όλοι μας σύμμαχοι και συμπαραστάτες, γιατί είναι παιδιά όλων μας. Αυτό που χρειάζεται να κατανοήσουμε είναι πως η πρόληψη σώζει ζωές και γι’ αυτό είναι αναγκαία η ενίσχυση νοσοκομείων και μονάδων υγείας με τα απαραίτητα μέσα και τις κατάλληλες υποδομές.
Σ’ αυτή την πρόληψη εξάλλου στοχεύει και η Σωτηρία, όπως απαιτεί και το όνομά της, για την καλύτερη διαχείριση του προβλήματος που μας αφηγείται. Πώς να κρυφτείς απ’ τα παιδιά; Έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα, πολλά καταλαβαίνουν, λίγα λένε και ακόμα περισσότερα αισθάνονται. Τα παιδιά είναι οι πιο όμορφοι άνθρωποι, που μιλούν με τα εκφραστικά τους μάτια, νιώθουν με την παιδική αθωότητα της ψυχής και αγαπούν με απλές πράξεις.
Το παραμύθι της κας Κυρμανίδου μας ταξιδεύει σ’ έναν ονειρικό κόσμο, αυτόν της παιδικής ηλικίας και λειτουργεί μέσα στο χώρο της φύσης, σ’ ένα εξωπραγματικό περιβάλλον με φανταστικό περιεχόμενο. Η μικρή αλκυόνη, καθισμένη πάνω στο κλαδί του δέντρου, μας εισάγει στο παραμύθι και τα υπόλοιπα ζώα, τα πουλιά, τα έντομα, τα λουλούδια, η θάλασσα, οι βράχοι, τα νερά, το έδαφος, το υπέδαφος, η νύχτα, τα αρχοντικά κυκλάμινα συμμετέχουν και συμπορεύονται σαν υποδειγματική οικογένεια με ανθρωπομορφικές ιδιότητες.
Εύστοχα χρησιμοποιεί στην ιστορία της το κυκλάμινο. Τι συμβολίζει άραγε το δώρο του φθινοπώρου; Τη γονιμότητα, την ευτυχία, την ηρεμία, την ειλικρίνεια. Λόγω της παρατεταμένης ανθοφορίας του έχει συνδεθεί με την έννοια της βαθιάς και παντοτινής αγάπης και της αφοσίωσης. Όμως είναι και το σύμβολο της Ελλάδας, καθώς ενώ είναι μια χώρα ορεινή, άγονη, γεμάτη πέτρα, έχει δημιουργήσει έναν από τους σπουδαιότερους πολιτισμούς στη γη, σαν το κυκλάμινο που φυτρώνει μέσα απ’ το βράχο. Και συμβολίζει ακόμα την ανάσταση του Γένους, καθώς μέσα από τόσες δυσκολίες, βάσανα και κατακτητές οι Έλληνες κατάφεραν ν’ αποτινάξουν κάθε ζυγό σκλαβιάς και να ελευθερωθούν. Είναι τόσο ντελικάτα λουλούδια, τόσο μοναδικά, που όταν τα συναντάς, δεν μπορείς παρά να τα θαυμάσεις. Και κάποιοι μάλιστα στην Κρήτη τα κρεμούν σ’ ένα μπουκαλάκι αποξηραμένα στο λαιμό τους σαν φυλαχτό για το μάτι το κακό!
Μόνον τυχαία λοιπόν δεν είναι η επιλογή του κυκλαμινόκοσμου από τη συγγραφέα μας! Οι ήρωες της ιστορίας μας παίρνουν φως, ομορφιά και χάρη από το ασθενές κυκλάμινο, ταυτίζονται μαζί του, αποκτούν εμπειρίες από τα συμβάντα και αντιλαμβάνονται την έννοια της οικογένειας, που ενωμένη σιγοψιθυρίζει στίχους προσευχής και ορθώνεται για να σηκώσει το βαρύ φορτίο χωρίς να διαλυθεί και παρά τις αντιξοότητες που αντιμετωπίζει στο Γολγοθά της.
Κάνουν όνειρα, χαρές, γιορτάζουν τα γενέθλια των δίδυμων κυκλαμινοκοριτσιών, παίζουν ξένοιαστα με τ’ άλλα ζωάκια και κάνουν ό,τι και οι άνθρωποι. Συμπαραστέκονται στις ευχάριστες και στις δυσάρεστες στιγμές. Προστρέχουν, αγωνιούν, ενδιαφέρονται, προβληματίζονται και προσπαθούν να τονώσουν την οικογένεια για να παλέψει με το αγκάθι του παιδικού καρκίνου. Όλοι φοβούνται να μη μαραθεί το εξάχρονο κυκλαμινοκοριτσάκι και χαθεί. Καλούν ασθενοφόρο και στο νοσοκομείο παρευρίσκονται οι φίλοι, οι συγγενείς, όλοι οι γνωστοί της χώρας. Οι γιατροί κάνουν ασταμάτητα το καθήκον τους μέχρι το τέλος, έτσι όπως ακριβώς πρέπει και στην αληθινή ζωή.
Μας παραδειγματίζει το βασίλειο των ζώων και των φυτών και μας δείχνει πως ο δρόμος για τη σωτηρία περνά μέσα από την πίστη στις δικές μας δυνάμεις, από την αγάπη και τη φροντίδα του εαυτού μας πρώτιστα, την αυτοβελτίωσή μας, και έπειτα στρέφει το βλέμμα του στον Θεό και στη μάνα όλων μας, την Παναγία και τέλος στην επιστήμη. Όλα λοιπόν οφείλονται στη θεία Πρόνοια και προοικονομία, γιατί ο Θεός δεν εγκαταλείπει ποτέ τα πλάσματά του όσο σημαντικά ή ασήμαντα είναι και μας υπενθυμίζει τη φθαρτότητα της ανθρώπινης φύσης. Η ζωή είναι θείο δώρο κι αναφαίρετο δικαίωμα για όλους. Επιπλέον το φυτικό και ζωικό βασίλειο μας δίνουν μαθήματα ζωής με τον πιο περιγραφικό τρόπο, αφού μιλούν για διαχρονικές αξίες, όπως: ανθρωπιά, μεγαλοκαρδία, θέληση, αλληλεγγύη, καλοσύνη, συνεργασία, θυσία, ταπεινότητα, ευγένεια, οικειότητα, προσφορά, υποστήριξη υλική, ηθική και συναισθηματική, νουθεσία, ευγνωμοσύνη, προσευχή, χαμόγελο, κούραση, απελπισία, απογοήτευση.
Τα κοινωνικά περιβάλλοντα που υπάρχουν στο παραμύθι μάς γυρίζουν συχνά στην πραγματικότητα όπου εντάσσονται οι άνθρωποι από τη στιγμή της γέννησης ως το θάνατό τους, αναδεικνύοντας τους χώρους: του σπιτιού, του σχολείου, του νοσοκομείου και τέλος ενός συλλόγου με την επωνυμία: <Κυκλάμινο>.
Η πρωτοτυπία του παραμυθιού βρίσκεται στον επίλογο, όπου η Σωτηρία προτείνει στον αναγνώστη-ακροατή τρεις μορφές τέλους. Πρώτη: το κυκλαμινοκόριτσο θεραπεύεται χάρη στην επιστήμη και την πίστη στο Θεό. Δεύτερη: το άρρωστο κορίτσι μαραίνεται, πεθαίνει και γίνεται άγγελος τ’ ουρανού. Τελευταία: ο γιατρός μαζί με το νεοσύστατο σύλλογο γονέων συσπειρώνονται και προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο δυνατό μέσω της ιατρικής. Έτσι ο αναγνώστης στέκεται συνοδοιπόρος του σύγχρονου κόσμου και των προβλημάτων του, αποφασίζει ποια λύση θα αποδεχτεί και ενδυναμώνεται ο ψυχικός του κόσμος.
Φυσικά η ιστορία του κυκλάμινου μάς υπενθυμίζει αδιάλειπτα πως η ζωή είναι όμορφη όταν τη μοιράζεσαι, η χαρά πολλαπλασιάζεται και η λύπη μικραίνει! Γι’ αυτό, Σωτηρία, σε ευγνωμονούμε, γιατί τόλμησες κι έπιασες την πένα χτυπώντας μια ευαίσθητη φλέβα για ένα τόσο σοβαρό πρόβλημα. Το βιβλίο περνά μηνύματα ανθρωπιστικά, οικολογικά, θρησκευτικά, κοινωνικά, εμπνέοντας τα παιδιά και ευαισθητοποιώντας τους ενήλικες.
Και λίγα λόγια για το βιβλίο…
Το καλαίσθητο εικονογραφημένο βιβλίο απαριθμεί 40 σελίδες, εκ των οποίων οι 21 αποτελούν το παραμύθι, τυπωμένο σε γυαλιστερό χαρτί και είναι αυτοέκδοση. Έχει βραβευτεί με το δεύτερο βραβείο παιδικής λογοτεχνίας στον 10ο Παγκόσμιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό 2019 από τον Ελληνικό Πολιτιστικό Όμιλο Κυπρίων Ελλάδας, έχει σημαντικούς χορηγούς και αποτελεί εκπαιδευτικό εργαλείο στα κυπριακά σχολεία, αφού εγκρίθηκε από το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου. Πρόσφατα βραβεύτηκε στη Νέα Υόρκη στην έκθεση εικαστικών που διοργάνωσε η Unesco Πειραιώς και Νήσων.
Η πρωτοποριακή του πρωτοτυπία έγκειται στο γεγονός ότι είναι ένα παραμύθι δίγλωσσο, γραμμένο πάνω στα ελληνικά και κάτω σε κάθε σελίδα στα αγγλικά, μεταφρασμένο από την κα Ζωή Φράγκου.
Η γραφή μεγαλογράμματη, στα ελληνικά με πιο απαλά χρωματιστά εκτυπωμένα γράμματα, και στα αγγλικά με έντονα μαύρα γράμματα. Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό πως η συγγραφέας αρέσκεται σ’ ένα παιχνίδι χρωμάτων, όταν γράφει τη λέξη κυκλάμινο και τις άλλες λέξεις που έχουν ως πρώτο συνθετικό τη λέξη κυκλάμινο π.χ κυκλαμινο-κοριτσάκια χρησιμοποιεί το κόκκινο χρώμα του αίματος, της ζωής, τις λέξεις θάλασσα και ουρανός τις βάφει με το μπλε της απεραντοσύνης, της εσωτερικής ασφάλειας, της εμπιστοσύνης, τις λέξεις υγεία και προσεύχονται τις χρωματίζει με το γαλάζιο της ηρεμίας και της αγάπης και τις λέξεις κουράγιο και θάρρος τις πρασινίζει με το χρώμα της ελπίδας. Έτσι μας επηρεάζει ψυχοσυναισθηματικά και μας μεταδίδει σημαντική ενέργεια, νομίζω. Καθόλου τυχαίο! Επίσης ανάλογα με το πρόσωπο που μιλά, πρώτο ή τρίτο, χρησιμοποιεί όλες τις αφηγηματικές τεχνικές: περιγραφή, αφήγηση, διάλογο, και σχόλιο του αφηγητή στη φράση: όμως πολλές φορές η ζωή μας δείχνει και αυτό της το πρόσωπο. Έχει έντονη μυθοπλασία, πολλά εκφραστικά μέσα και επίθετα, αρκετές επαναλήψεις και ποικίλα σημεία στίξης. Κυριαρχεί το στοιχείο της υπερβολής και της προσωποποίησης. Το φυσικό και το υπερφυσικό στοιχείο συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν. Η πλοκή απλή, οι σκηνές πολλές και διαφορετικές, ο χρόνος, αν και αόρατος, κινείται ανάμεσα στο παρόν και το μέλλον και το ύφος λιτό.
Αυτό που μαγνητίζει τον αναγνώστη μόλις το ξεφυλλίσει, είναι η εξαιρετική εικονογράφηση από την ταλαντούχα Εμμανουέλα Κακαβιά. Ζωντανεύει τις περιγραφές και τους διαλόγους με το προσεγμένο λεξιλόγιο, με λεπτομέρειες χαρακτηριστικές που οφείλονται στην παρατηρητικότητα και τη διεξοδική ανάγνωσή της. Χρησιμοποιεί όλη τη χρωματική παλέτα, ξυπνώντας τις αισθήσεις με ήχους, χρώματα κι αρώματα, αποτυπώνοντας επακριβώς τα λόγια και τις σκέψεις της Σωτηρίας και παρασύρει τον αναγνώστη στη μαγεία του παραμυθιού με δεξιοτεχνία, αλλά και τις δικές μας καρδιές σε συναισθηματική φόρτιση από την αύρα της, αφήνοντας μια γλυκιά γεύση επιθυμίας, προσμονής, φόβου κι ελπίδας, ώστε να ξεφύγουμε έστω και λίγο απ’ την ασχήμια τούτου του κόσμου που μας μαραζώνει!
Τελειώνοντας, σας προτρέπω να αγοράσετε και να διαβάσετε αυτό το παραμύθι και πιστέψτε με θα διακτινισθείτε νοερά στον τόπο και τα τοπία της κυκλαμινοπολιτείας, θα γευθείτε την ανάγκη της επικοινωνίας με πολλούς τρόπους: αγκαλιά, χάδι, νεύμα, γλώσσα του σώματος, ήχους, τιτιβίσματα, φωνές, μυρωδιές, σιωπή, θα κάνετε νέους συλλογισμούς, θα πιστέψετε στη δύναμη του Κυρίου, θα γίνετε άνθρωποι με Α κεφαλαίο, θα μετα-μορφωθείτε!
Η ζωή μας άλλωστε τι είναι; Ένα χαρμόλυπο παραμύθι!
Ελένη Κίτσιου: Κριτική για το παραμύθι «Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΤΟΥ ΟΥΡΑΝΟΥ» της Σωτηρίας Κυρμανίδου
Ένα από τα πιο αγαπητά στα παιδιά είδος έντεχνου λόγου είναι το παραμύθι. Σύμφωνα με την ετυμολογία της λέξης είναι ένας “μύθος”, δηλαδή ένας λόγος ή και λόγια που σκοπό έχουν να παροχετεύσουν την προσοχή εκείνου που τ’ ακούει και να τον τραβήξουν μακριά απ’ ό,τι επίμονα τον απασχολεί ή τον βασανίζει, είτε αυτό ανάγεται στη σφαίρα των φυσικών ερεθισμών είτε στην περιοχή του ψυχικού μας κόσμου. Το παραμύθι, λοιπόν, είναι μια διήγηση φανταστική και, κατά κανόνα, διασκεδαστική. Ο κόσμος του παραμυθιού είναι ένας κόσμος ολότελα φανταστικός, ένας κόσμος που ανήκει στη σφαίρα του απίθανου και του ονείρου. Το παραμύθι εκφράζει ελεύθερα κι ανεξέλεγκτα το καθετί που η φαντασία και το όνειρο μπορούν να συλλάβουν. Ανήκει σε ένα “προ-λογικό” στάδιο της νοητικής εξέλιξης της ανθρωπότητας. Εξάλλου, ”παραμύθι κι όνειρο είναι δύο έννοιες με κοινά χαρακτηριστικά”, έλεγε ο Laistner και δεν είχε άδικο.
Δίκιο είχε, όμως, και ο Albert Einstein, που, όταν κάποια μητέρα τον ρώτησε τι να δώσει στο παιδί της να διαβάζει, για να γίνει καλός επιστήμονας, της απάντησε σταθερά: ”Να διαβάζει παραμύθια”. Κι όταν τον ξαναρώτησε: “Πολύ ωραία. Κι έπειτα;”, ”Να διαβάζει κι άλλα παραμύθια”, της ξαναείπε. Κι επανέλαβε με την ίδια ηρεμία και σταθερότητα, όταν τον ρώτησε για τρίτη φορά τι να διαβάζει έπειτα από αυτά: ”Ακόμα κι άλλα παραμύθια”. Τελικά το παραμύθι είναι χρησιμότατο όχι μόνο γιατί βοηθά τον άνθρωπο να ξαναβρεί την χαμένη ψυχική του ισορροπία, γιατί τον ξεκουράζει και τον διασκεδάζει, αλλά και γιατί τον βοηθά να ξεπεράσει με τρόπο απλό και ευχάριστο τις δυσκολίες προσαρμογής σ’ έναν κόσμο ετερόκλητο, χαοτικό και συχνά αδιάφορο ή και εχθρικό και ταυτόχρονα τον βοηθά να καταλάβει τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του και, ίσως, να τον κατακτήσει. Ιδιαίτερα το παιδικό παραμύθι, πρώτο λογοτεχνικό άκουσμα του παιδιού, είναι δυνατό να προσιδιάζει στον ψυχισμό του, να το βοηθά να ξεπερνά τα εσωτερικά προβλήματά του, να οδηγείται στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας του και να του μαθαίνει να διαχειρίζεται ενδοοικογενειακές ή ευρύτερα κοινωνικές σχέσεις και καταστάσεις.
Όλα τα παραπάνω βρίσκουν ταιριαστή θέση στον ”παραμυθιτικό” κόσμο της Σωτηρίας Κυρμανίδου. Υπηρετώντας πιστά τους στόχους του παιδικού παραμυθιού αναμετριέται σ΄ ένα από τα τελευταία της έργα, τον ”Παππού του Ουρανού”, με ένα κοινωνικό θέμα που προσλαμβάνει όμως και προσωπική-οικογενειακή διάσταση: την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Όπως γράφει και η ίδια στην περίληψη του έργου: ”Πως θα μιλήσουμε στα παιδιά για την απώλεια και τον θάνατο; Δεν είναι υγιές να τα μεγαλώνουμε αγνοώντας τα, θεωρώντας ότι όλα είναι ρόδινα και πολύχρωμα γύρω τους. Σε όλα τα δύσκολα θέματα έρχεται το παραμύθι να ”μας λύσει τα χέρια”, γιατί λέμε αλήθειες και τις λέμε γλυκύτερα. Έτσι, μ΄ αυτό το παραμύθι μιλάμε για τον παππού του ουρανού με τρόπο αληθινό, χωρίς να φοβίζουμε, με προσεγμένο λεξιλόγιο και προετοιμάζουμε τα παιδιά για το συναίσθημα μπορεί να βιώσουν, όταν χάσουν τον ένα παππού τους ή κάποιο άλλο αγαπημένο τους πρόσωπο.
Και πράγματι! “Ο Παππούς του ουρανού” είναι μια ιστορία αληθινή και δυνατή. Η συγγραφέας, σεβόμενη το δώρο της ζωής που περιλαμβάνει και τον θάνατο, αναδεικνύει την πολύτιμη παρουσία του παππού μέσα στην οικογενειακή εστία. Ο παππούς αποτελεί αγαπημένο πρόσωπο στο παιδικό σύμπαν, καθώς συγκινεί με την πορεία και τη σοφία του. Στο παραμύθι αντανακλά, επίσης, το πρόσωπο που θα φωτίσει τη φθαρτή διάσταση της ανθρώπινης φύσης. Είναι ο δημιουργός και ο στυλοβάτης της ιερής οικογένειας που, αφού ολοκληρώσει τον κύκλο του θα αναπαυθεί στην αιώνια κατοικία του, τον ουρανό. Μέσα από το παραμύθι παρουσιάζεται το ουσιαστικό νόημα της ανθρώπινης ζωής: η αναζήτηση της αγαπητικής σύνδεσης όλων των μελών της οικογένειας και των τριών γενεών στη διάρκεια της ζωής αλλά και η προετοιμασία για την επιστροφή μέσω του σωματικού θανάτου στην ουράνια κατοικία και την αποδοχή του τέλους της επίγειας ζωής.
Ο μικρός ήρωας του παραμυθιού, ο Νιφαδούλης-Πιγκουίνος, μεγαλώνει σε μια ζεστή οικογενειακή ατμόσφαιρα, που κυριαρχεί η αγάπη, η φροντίδα η τρυφερότητα, το άδολο ενδιαφέρον. Όλα είναι τακτοποιημένα στο μικρό του σύμπαν. Ή μήπως όχι; Με αφορμή την αναφορά της δασκάλας του στο σχολείο στην Ημέρα των Ηλικιωμένων ο μικρούλης μας συνειδητοποιεί ότι η οικογενειακή τάξη των πραγμάτων έχει διασαλευτεί. Έχει δύο γιαγιάδες αλλά έναν παππού. ”Τι έγινε ο άλλος παππούς; Πού είναι; Γιατί εγώ δεν τον είδα ποτέ;” θα αναρωτηθεί με λύπη. Οι φαινομενικά απλές ερωτήσεις που η συγγραφέας βάζει στο στόμα του μικρού ήρωα κρύβουν πίσω τους την απορία και τη σύγχυση που επικρατεί στο παιδικό μυαλουδάκι για την απουσία του αγαπημένου προσώπου. Ο Νιφαδούλης συγκλονίζεται από τη συνειδητοποίηση της απώλειας. Όμως δεν κρύβεται κι εκεί εμφανίζεται μεγαλειωδώς η λογοτεχνική δεινότητα της συγγραφέως. Ο ήρωάς μας αποφασιστικά αναζητά την αλήθεια. Και ποιος είναι ο καταλληλότερος άνθρωπος που θα τον βοηθήσει σ’ αυτή την αναζήτηση: Μα φυσικά η αγαπημένη γιαγιά Σις. Η σύντροφος του παππού που έμεινε πίσω για να κρατά αναμμένη τη φλόγα της θύμησης και της μνήμης. Οι απαντήσεις της γιαγιάς, διανθισμένες με συναισθηματικές αποχρώσεις, δίνουν λογικές εξηγήσεις μέσα από τη γλυκύτητα της συγγραφικής αφήγησης με τρόπο τρυφερό και αντίστοιχο της αναπτυξιακής φάσης και ωρίμανσης της παιδικής ψυχής. Οι λέξεις δεν φοβίζουν, δεν τρομοκρατούν, αλλά εξηγούν και νοηματοδοτούν έννοιες δύσκολες, όπως αυτή του θανάτου.
Ο Νιφαδούλης μας, λοιπόν, θα βγει πιο σοφός από αυτήν την αναζήτηση της αλήθειας. Συνειδητοποιεί με μια απαράμιλλη αυτογνωσία ότι ο αγαπημένος παππούς, αν και σωματικά απών, είναι πανταχού παρών μέσα από τις μνήμες. Η εμπνευσμένη σύλληψη της συγγραφέως να συνδέσει τον ουρανό και το πιο φωτεινό αστέρι με την ψυχή του παππού συμπυκνώνει το μεγαλειώδες δίδαγμα του παραμυθιού: ο Παππούς του Ουρανού πάντα θα παρακολουθεί και θα νιώθει τις σκέψεις του μικρού εγγονού. Ο Νιφαδούλης δεν λυπάται πια για την απώλεια, αντιθέτως είναι ευτυχισμένος γιατί ξέρει ότι ο παππούς του θα ζει μέσα στην καρδιά του. Κι όταν δυσκολεύεται θα ξέρει ότι έστω κι ένα φιλί στο πιο φωτεινό αστέρι του ουρανού θα είναι αρκετό, για να σταθεί στα πόδια του. Μάλιστα η γνώση αυτή θα τον βοηθήσει να συμπαρασταθεί στον φίλο του, τον Φων, που λυπάται γιατί δεν έχει κανέναν παππού:” Μα τι λες, αγαπημένε μου φίλε; Έλα, εγώ θα σου εξηγήσω για τον δικό μου παππού που είναι στον ουρανό. Εσύ είσαι πιο τυχερός μάλλον αφού και οι δύο είναι στον ουρανό. Και έτσι θα έχεις δύο αστέρια εκεί πάνω να σε νοιάζονται, να λάμπουν στη ζωή σου και να ζεσταίνουν την καρδούλα σου. Και ο Νιφαδούλης έλεγε, έλεγε χωρίς σταματημό. Στα μάτια του φίλου του έλαμψε η χαρά. Το βράδυ πριν πέσει για ύπνο πήρε τη ζωγραφιά του και την έδειξε στο φωτεινό του αστέρι. Μάλλον το ίδιο έκανε και ο Φων…”
Η Σωτηρία, βέβαια, δεν εξαντλεί την ευαισθησία της μόνο στο θέμα της απώλειας και του θανάτου. Αναδεικνύει έξοχα την γονεική αγάπη και φροντίδα, την ίση κατανομή ρόλων στην οικογένεια: ”Η μαμά Πέγκυ είχε φύγει για τη δουλειά της, ο μπαμπάς μπαινόβγαινε να του ετοιμάσει την τσαντούλα του. – Σήκω Νιφαδούλη μου, ήρθε η ώρα. Το γάλα σου να πιεις, πλύσιμο, ντύσιμο και φεύγουμε”, την αγάπη για το σχολείο και την δασκάλα: ”Η Κάλλη, η δασκάλα τους είναι πολύ γλυκιά, τους αγαπά”, την ανεξάντλητη δοτικότητα της γιαγιάς: ”Το απόγευμα ήρθε από την διπλανή πολιτεία η γιαγιά. Τι χαρά, αγκαλιές, φιλιά, παιχνίδια, πόσο την αγαπούσε τη γιαγιά το μικρό μας πιγκουινάκι. Κάτω στο χαλί οι ιστορίες, οι περιπέτειες, οι ήρωες, τα παιχνίδια στήσανε χορό”, αλλά και τα στοιχεία της φύσης, εδώ με τη μορφή του ουρανού και των αστεριών’ όλα αυτά τα επιμέρους αλλά και τόσο σημαντικά θέματα εξυπηρετούν άμεσα την ανάδειξη του κεντρικού θέματος: την αισιόδοξη ματιά στο τετελεσμένο του θανάτου.
Η αφήγηση απλή και κατανοητή, με ύφος γλαφυρό και παραστατικό, οι ζωντανές περιγραφές, οι φυσικές εικόνες, οι πετυχημένοι διάλογοι που προσδίδουν την απαραίτητη θεατρικότητα στο κείμενο, το πλούσιο και προσεγμένο λεξιλόγιο με τη στοχευμένη χρήση των επιθέτων, η εμβληματική εικονογράφηση του Αριστείδη Καραβία με τα έντονα χρώματα-κυρίως το μπλε του ουρανού-να κυριαρχούν, υπηρετούν με συνέπεια και αναδεικνύουν με εξαίρετο τρόπο το μήνυμα που θέλει να περάσει η συγγραφέας στους μικρούς αλλά και στους μεγάλους αναγνώστες: οι ηλικιωμένοι άνθρωποι της οικογένειάς μας είναι πρόσωπα ιερά, είναι οι ρίζες μας που στηρίζουν εμάς τους γονείς ως κορμό και δίνουν δύναμη στα κλωνάρια μας-τα παιδιά μας και εγγόνια τους να εξελίσσονται. Είναι το αποκούμπι μας στα δύσκολα, είναι η πείρα και η γνώση του παρελθόντος, η σοφία του μέλλοντος, είναι αυτοί που στηρίζουν αγόγγυστα τις οικογένειές μας. Μόνο σεβασμός και καθημερινή αναγνώριση της αξίας τους τους πρέπει. Κι όταν τους χάνουμε να τους κρατάμε πάντα στη μνήμη και στην καρδιά μας. Μόνο έτσι αναπληρώνεται κάπως το κενό της απώλειάς τους και παραμένουν ζωντανοί μέσα μας. Κι όταν λιποψυχούμε, ας κάνουμε ό,τι κάνει και ο Νιφαδούλης μας: ας ψάξουμε στον Ουρανό για τα φωτεινά αστέρια των αγαπημένων μας…
”Καληνύχτα, παππού του Ουρανού”
“Καληνύχτα παππούδες και γιαγιάδες του Ουρανού…”
