O όρος «brain drain» αναφέρεται στην μετανάστευση των δυνατών «μυαλών» μιας χώρας, των ανθρώπων εκείνων που θα μπορούσαν να τροφοδοτήσουν το σύστημα της με καινοτόμες ιδέες και έρευνες, ενισχύοντας την εξέλιξη και τη δύναμη της.
Τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο της διαρροής «μυαλών» έχει ενταθεί. Πρόσφατη έκθεση εκτιμά ότι ο αριθμός των νέων που έχει φύγει στο εξωτερικό, ηλικίας 25-39 ετών, αγγίζει περίπου τα 223.000 άτομα. Και όλα αυτά την περίοδο 2008-2013. Έχει καταγραφεί ότι το μεγαλύτερο εξαγώγιμο προϊόν της Ελλάδας είναι το επιστημονικό της προσωπικό. Σίγουρα, όλοι έχουμε έναν γνωστό που έχει κάνει αυτή την επιλογή. Τι θα γίνει όμως με όλους αυτούς τους νέους που εγκαταλείπουν την χώρα μας αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον; Και τι θα γίνει η Ελλάδα χωρίς αυτούς;
Για αυτό το λόγο, μιλήσαμε με 3 Σερραίους που ζουν και εργάζονται στο εξωτερικό. Είναι νέοι και ταλαντούχοι. Διάλεξαν να ακολουθήσουν το δρόμο της εξόδου από την χώρα, την διεκδίκηση του ονείρου και απαντούν στην πιο βασική μας ερώτηση: «Κάτω από ποιες προϋποθέσεις θα ήταν δυνατό να γυρίσετε πίσω;»
Της Αλίκης Κρυωνά
Απόστολος Τουλουπάκης, Software Engineer In Test – Βερολίνο, Γερμανία
Τι σημαίνει να εργάζεσαι ως προγραμματιστής σε μια Start-up επιχείρηση στο Βερολίνο;
Η Start-up σκηνή του Βερολίνου απαρτίζεται από πολλές καινοτόμες κινήσεις σε ένα μοντέρνο, φιλικό και ευέλικτο περιβάλλον εργασίας, δίνοντάς σου κίνητρα μέσα από την συνεχή ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών. Τα τελευταία χρόνια εργάζομαι στο www.skoove.com, μια εφαρμογή για κινητές συσκευές και ηλεκτρονικούς υπολογιστές μέσω της οποίας ο χρήστης μαθαίνει να παίζει πιάνο με τη βοήθεια του διαδραστικού συστήματος που δημιουργήσαμε.
Υπάρχει κάποιου είδους ρατσισμός ως προς τους Έλληνες στον τόπο που διαμένεις;
Στην καθημερινότητά μου ποτέ δεν ήρθα αντιμέτωπος με κάτι τέτοιο. Ίσως σε εργασιακό επίπεδο να υπάρχει μια προκατάληψη απέναντι στους βαλκανικούς λαούς, αλλά θεωρώ ότι είναι μεμονωμένα περιστατικά. Σε καμιά περίπτωση δε συμβαίνουν στο δικό μου εργασιακό περιβάλλον στο οποίο βρισκόμαστε άνθρωποι καταγόμενοι από περισσότερες από 10 περιοχές του πλανήτη.
Ποιοι λόγοι σε οδήγησαν να φύγεις στο εξωτερικό και πώς επέλεξες το Βερολίνο;
Κυρίως κοινωνικοί λόγοι και κάποιες συνιστώσες στην καθημερινότητα μου με ώθησαν σε αυτήν την επιλογή. Το Βερολίνο είναι ένα “γαλατικό χωριό” στην καρδιά της Ευρώπης, δεν έχει καμιά σχέση με τη ζωή στην υπόλοιπη Γερμανία. Ήθελα να βρίσκομαι κοντά στον τόπο μου και ταυτόχρονα σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία, όπου η ζωή είναι σύγχρονη και πληθωρική όσον αφορά τις επιλογές σε όλους τους τομείς.
«Δεν συμφωνώ με την επιλογή των ανθρώπων που φοβούνται να φύγουν από το comfort zone τους, ιδίως στη σημερινή μετά-νεωτερική εποχή που ζούμε»
Με ποιες προϋποθέσεις θα μπορούσες να γυρίσεις πίσω;
Αν υποθέσουμε ότι θα υπήρχαν οι προϋποθέσεις που θα ήθελα, θα μου ήταν δύσκολο να εμπιστευτώ ότι θα τηρηθούν. Φυσικά και δε θέλω να το γενικεύσω, αλλά θεωρώ ότι υπάρχουν σοβαρά θέματα στην νοοτροπία μας, τουλάχιστον όσον αφορά εργασιακά ζητήματα. Σχετικά με τα υπόλοιπα, οποτεδήποτε θα μπορούσα να γυρίσω, ένα μεγάλο μέρος του στενού μου κύκλου βρίσκεται εκεί και πάντα θα ήθελα να βρίσκομαι κοντά τους.
Ο Σέρβος συγγραφέας Milorad Pavic έχει πει ότι «Αν προχωράς προς την κατεύθυνση όπου ο φόβος σου μεγαλώνει, βρίσκεσαι στο σωστό δρόμο». Εσύ μέσα από την ματιά του πολίτη του κόσμου πλέον, βρίσκεις να έχει βάση αυτή του η τοποθέτηση;
Σαφώς. Δε συμφωνώ με την επιλογή των ανθρώπων που φοβούνται να φύγουν από το comfort zone τους, ιδίως στην σημερινή μετά-νεωτερική εποχή που ζούμε. Όλα είναι πιο προσβάσιμα και άμεσα. Από την άλλη, το να ζεις έξω από την χώρα καταγωγής σου δε σε κάνει απαραίτητα “πολίτη του κόσμου”. Εγώ άλλωστε ζω μεταξύ Alexanderplatz και Πλατείας Ελευθερίας…
Ιωάννα Σολάκη Τσουχνικά, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός – Χάγη, Ολλανδία
Πώς αποφάσισες να φύγεις στην Ολλανδία; Ήταν εύκολη η προσαρμογή σου εκεί;
Πήρα την απόφαση να φύγω στην Ολλανδία λόγω μάστερ και κυρίως επειδή ήθελα να ζήσω την εμπειρία του εξωτερικού. Πήγα με το σκεπτικό ότι ήταν πολύ πιθανό να μείνω παραπάνω από όσο θα διαρκούσε το μάστερ, όπως και έγινε. Η προσαρμογή μου υπήρξε πολύ ομαλή θα έλεγα. Ήμουν τυχερή, διότι είχα έναν φίλο που σπούδαζε ήδη εκεί και συγκεκριμένα στο Ντελφτ, όπου και ήταν να μείνω.
Πώς θα μπορούσε, κατά τη γνώμη σου, να περιοριστεί το κύμα μετανάστευσης ελληνικού επιστημονικού δυναμικού σε άλλες χώρες;
Η φυγή των Ελλήνων στο εξωτερικό θα μπορούσε να αναστραφεί κατά τη γνώμη μου μόνο εάν άλλαζαν οι συνθήκες εργασίας στην Ελλάδα: καλύτεροι μισθοί, μεγαλύτερος σεβασμός στον εργαζόμενο, αξιοκρατία, καλή ισορροπία μεταξύ εργασίας-προσωπικής ζωής, αίσθημα ασφάλειας κτλ.
Βλέπεις στο μέλλον σου το ενδεχόμενο να γυρίσεις πίσω στη χώρα; Και ποιες θα ήταν οι προϋποθέσεις για την επιστροφή;
Στο άμεσο μέλλον σίγουρα όχι. Δεν ξέρω αν θα μείνω Ολλανδία «για πάντα», αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει κάποιο σχέδιο ή πρόθεση επιστροφής. Άλλωστε ο σύντροφος μου δεν είναι Έλληνας, οπότε το σενάριο της διαμονής στην Ελλάδα γίνεται πιο σύνθετο. Πιο πιθανή θεωρώ τη μετακόμιση σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
«Δεν ξέρω αν θα μείνω Ολλανδία για πάντα, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει σχέδιο ή πρόθεση επιστροφής»
Πώς είναι να ζει ένας Έλληνας στην Ολλανδία;
Εδώ η απάντηση μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τον χαρακτήρα και τα «θέλω» του κάθε Έλληνα που ζει στην Ολλανδία – και είμαστε πάρα πολλοί! Κάποιοι Έλληνες είναι πολύ ευχαριστημένοι και άλλοι παραπονιούνται και κάνουν συνεχώς σύγκριση με την Ελλάδα. Σε γενικές γραμμές όμως σε όλους μας λείπει το καλό φαγητό, ο ήλιος και οι ομορφιές της Ελλάδας! Από την άλλη απολαμβάνουμε την οργάνωση, την ασφάλεια και αρκετό ελεύθερο προσωπικό χρόνο.
Ο θεατρικός συγγραφέας Τένεσι Ουίλιαμς έχει πει ότι «Έρχεται κάποια ώρα που πρέπει να φύγεις, ακόμα κι αν δεν έχεις σίγουρο μέρος να πας!» Ποια είναι η γνώμη σου στο να μεταναστεύει κάποιος χωρίς να έχει κάποιου είδους “πυξίδα” να τον καθοδηγεί (π.χ. ανθρώπινο παράγοντα, στόχο, όνειρο);
Εγώ προσωπικά πιστεύω πως ένα τέτοιο μεγάλο βήμα πρέπει να γίνεται μετά από αρκετή έρευνα και προετοιμασία και έχοντας ήδη ένα συγκεκριμένο πλάνο (σπουδές/δουλειά), αλλιώς μπορεί κάποιος να δυσκολευτεί πολύ ή να συναντήσει πολλές δυσάρεστες εκπλήξεις.
Παναγιώτης Βασιλικός, IT Security Architect – Κοπεγχάγη, Δανία
Ποιοι λόγοι σε ώθησαν να μεταβείς και να εργαστείς σε μια χώρα της Ε.Ε, όπως η Δανία;
Πάντα ήθελα να δοκιμάσω πώς είναι η ζωή στο εξωτερικό. Ο βασικός λόγος που επέλεξα να ζήσω στη Δανία ήταν το αντικείμενο του μεταπτυχιακού μου και η μετέπειτα επαγγελματική μου εξέλιξη. Επίσης, έπαιξε καθοριστικό ρόλο το ότι η Δανία προσφέρει σε όλους τους φοιτητές της ΕΕ παροχές και διευκολύνσεις που συμβάλουν σε ευνοϊκότερες συνθήκες για τις σπουδές και την παραμονή στη χώρα.
Υπάρχουν λόγοι που θα σε έκαναν να γυρίσεις πίσω; Υπό ποιες προϋποθέσεις θα ερχόσουν πίσω στη χώρα μας;
Θα επέστρεφα αν καλυτέρευε η κατάσταση στην Ελλάδα και αν έβρισκα δουλειά στο αντικείμενο μου. Παρόλ’ αυτά, το ενδεχόμενο της επιστροφής δεν το έχω σκεφτεί. Είμαι πολύ ικανοποιημένος με τη ζωή μου εδώ.
Τι πρέπει να φροντίσει κανείς ερχόμενος στη Δανία, σύμφωνα με την εμπειρία σου;
Η διαμονή και η γνώση αγγλικών είναι ίσως τα δύο πιο σημαντικά πράγματα που θα πρέπει να φροντίσει κάποιος πριν έρθει εδώ. Αν μπορεί να μάθει και κάποια βασικά δανέζικα ακόμη καλύτερα, αλλά δεν είναι προϋπόθεση για να βρεις δουλειά, εκτός ειδικών περιπτώσεων (π.χ. επαγγέλματα υγείας). Σαν plus για το πρώτο καιρό θα πρότεινα να έχει φροντίσει για ιατροφαρμακευτική ασφάλεια. Το τελευταίο μπορεί να γίνει βγάζοντας την Ευρωπαϊκή Κάρτα Ασφάλισης.
«Θα επέστρεφα αν καλυτέρευε η κατάσταση στην Ελλάδα και αν έβρισκα δουλειά στο αντικείμενο μου»
Η Δανία θεωρείται μια από τις πιο εύπορες χώρες και οι κάτοικοι της οι πιο χαρούμενοι λόγω του «Hygge» (εσκεμμένη οικειότητα). Είναι αλήθεια όσα λένε ;
Όντως! Η Δανία είναι από τις πιο εύπορες χώρες, έχει πολύ καλούς μισθούς, υψηλό βιοτικό επίπεδο και πολλές εργασιακές ευκαιρίες. Hygge είναι η ζεστασιά και η ασφάλεια που νιώθεις στην καθημερινότητα σου, οι χαλαροί ρυθμοί της ζωής και η έλλειψη άγχους για το αύριο.
Μοιράσου ένα tip για εκείνους που ενδιαφέρονται να έρθουν στη Δανία.
Ένα αδιάβροχο, κάποια χρήματα στην άκρη, καλή διάθεση και πολλή υπομονή για την αρχή!
Μια λαϊκή ρήση λέει «Όπου γης και πατρίς». Ποια η γνώμη σου σε αυτό;
Δεν μπορώ να σου απαντήσω ακόμη. Ίσως σε μερικά χρόνια να έχω την απάντηση. Αυτό που μπορώ να σου πω είναι ότι το συναισθηματικό δέσιμο με την Ελλάδα μεγαλώνει όσο περνάει ο καιρός.
* Το θέμα δημοσιεύτηκε στο έντυπο Ser-Free, τ.55.
